Кызганыч ки, кайбер авылларга баргач, буп‑буш урамнар каршы ала. Ничә сәгать йөреп тә бер‑ике кеше очратырга мөмкин. Мамадыш районының Түбән Ушмы авылында исә хәл бүтәнчә: урам тулы кеше.
Аеруча балалар күп, монысы бигрәк күңелле.

Актаныш районы Усы авылы халкы быел Ураза гаетен аерым бер дулкынлану белән каршылаган – 1995 елда төзелгән мәчет бинасы ниһаять төзекләндерелгән. Дөрес, әле тулысынча түгел – манарасы белән түбәсен яңартасы калган. Тик татарда «Башланган эш – беткән эш» дигән мәкаль бар. Усылылар якын киләчәктә анысы да булыр дип өметләнә. Актанышның иң борынгы, дини авылларының берсе Усыда булып, җирле халыкның тормышы белән таныштык.

Төрле сәбәпләр аркасында исемен алыштыручы кешеләр бар. Кайчагында авыллар белән дә шулай була. Чирмешән районының атаклы Утыз Имән авылы да ике дистә ел элек исемен алыштырган. Хәер, дөрес
сөйләмим, авыл тарихи исемен кире кайтарган.

Бездә әллә нинди үзенчәлекле исемле авыллар бар. Сәер яңгырашлылары да җитәрлек. Биектау районында урнашкан Казаклар авылы беренчесенә керәдер. Бер казак та яшәмәгән салага ни өчен мондый исем биргәннәр соң?

Югары Ослан районында чын татар авыллары берничә генә. Вахит – шуларның иң атаклысы. Сиксәненче елларда биредә совхоз оешкан, урта мәктәп ачылган. Озак еллар әлеге белем учагы районда татар телендә белем бирүче мәктәп булып саналган. Ни кызганыч, өч ел элек мәктәп ябылган. Җирле халык әлеге яңалыкны ничек кабул иткән? Вахитлылар бүген ниләр белән шөгыльләнә? Язма шул хакта.

Республикада гел макталган берничә район бар. Алар иген уңышы, икътисад, халыкның көнкүреше, башка күп кенә яклар буенча алдынгылар рәтендә йөри. Буа районы әнә шундыйлардан берсе. Яңа елның
беренче эш атнасында әлеге төбәктә булып кайттык.

Яңа ел алдыннан иң тугры укучыларыбыз янына – Әлки районына барырга булдык. Күптәнге дуслык безнең – «Татарстан» журналын биредә укыйлар, яраталар. Районның иң зур авылларыннан берсе – Түбән Әлкигә юл тоттык.

Мортыштамакка юлга кузгалганда, Казанда яңгыр ява иде. Чаллыга җиткәндә көн аязды. Инде Сарманга кергәч, ялтырап кояш чыкты. Без моны яхшыга юрадык – авылда яшәүче халык та кояш кебек нурлы, җылы булырга тиеш…

Нурлат районында әнә шундый исемдәге авыл бар. Әгәр ул кайсы ягы белән истә калды дип сорасалар: «Ун балалы төп белем бирү мәктәбе, гаҗәп тырыш кешеләре белән», – дияр идем. Тырыш дип әйтүем юкка түгел – биредә һәр ике йортның берсендә умарта тоталар. Көтүгә йөз кырык башка якын мөгезле эре терлек йөри.

Тау Иленә сәяхәт

Кешеләрнең кушаматы булган кебек, авылларның да чын исемнәреннән башка, халык теленә кергән атамалары була. Минем туган авылымны «Кытайлар» дип йөрткәннәр, чөнки халык күп яшәгән. Ә менә Апас районының Урта Балтай авылын «Кәгазь башмаклар» дигәннәр. Җирле халык белән танышканнан соң, аларга ни өчен шундый кушамат тагылганы бик яхшы аңлашыла…

Кызыл Байракка сәяхәт

Күпмилләтле Чыпчык

Яшел Үзән районының Кече Шырдан авылына баргач, яңа яуган ак кар белән «сөйләшеп» кайттык.

Акбүре авылы нинди тарихка ия

Чистай районының Дүрт Өйле авылына баргач та, көзге матурлыкка янә бер сокландык.

«Татарстан» журналының август санын сәяхәтләргә багышларга уйладык. Борынгы бабаларыбыз яшәгән атаклы авылларны барлап, сәяхәт өчен Тәтеш районының Зур Әтрәч авылын сайладык. Ничек яшәп ята монда халык? Ә менә ничек…

«Көндез карап китә, кичен алып китә…» Чүпрәле районы Каракитә авылында, уенын‑чынын бергә кушып, шулай дип сөйләшәләр. Кем карап китә, нәрсәне урлыйлар? Әлеге авылга баргач, шушы һәм башка кызык та, кызганыч та хәлләр турында ишеттек.

Өздереп гармун уйныйлар Наласа авылында…

Татар авыллары