Мәңгелек кыйммәтләр/тарих

• 
  Беренче татар марксист әдибе Гафур Коләхмәтов

  ХХ гасыр башы татар иҗтимагый хәрәкәтенә хас күренешләрнең берсе – рус әдәбиятын һәм мәдәниятен якын иткән яшьләр арасына революцион фикерләр үтеп керү, социал-демократлар идеологиясе таралу. Казан татар укытучылар мәктәбе шундый радикаль фикерле төркемнең формалашу үзәге булып тора. Гаделлек, тигезлек һәм демократик хокукларга ирешү, социалистик җәмгыять төзү турында хыялланган төркемдә Габделгафур Коләхмәтов та була. Киләчәктә ул беренче татар марксист әдибе буларак танылачак.

  10 января 2024
• 
  Татар театрының атасы Галиәсгар Камал

  Күренекле драматург Галиәсгар Камалның 1910 елның 5 ноябрендә «Шәрекъ клубы»нда уздырылган 10 еллык иҗат юбилееннан соң язган мәкаләсен Г. Тукай түбәндәге сүзләр белән тәмамлый: «Минем күңелемдә Галиәсгар әфәнде әсәрләренә моннан әллә ничә еллар элек, ярты сабый вакытымдук, мәхәббәт орлыклары чәчелгән иде. Аның әсәрләрен бу елларда сәхнәдә күрә‑күрә вә муаффәкыятьле (уңышлы) чыкканнарына тәгаҗҗеб итә‑итә (гаҗәпләнә-гаҗәпләнә), шул мәхәббәт һаман үсә бара, тамыр җәя барадыр. […] Һәм дә татар тормышының, Казан мещаннарының иң безгә мәҗһүл (мәгълүм булмаган) почмакларын сәхнәдә якты кояш кеби күрсәтергә каләменең көченнән килгәнлегенә хәйрат итәрәк, аны, Галиәсгар әфәндене, «татар Островские» наме мөкәррәм вә мөстәхәккы белән тәгъзим (хөрмәтле вә лаеклы исеме белән олылап) итеп, сүзне бетерәм».

  24 ноября 2023
• 
  Бер ананың сигез улы...

  Бөек Ватан сугышы турындагы иң популяр җырларның берсе «Торналар» («Журавли») дип әйтсәм ялгышмамдыр. Әлеге җырның тарихы үзәк өзгеч – Төньяк Осетиянең Дзуарикау авылыннан Газдановлар гаиләсендә җиде ир‑егет була. Алар барысы да бер‑бер артлы фронтка китә. 1941 елда бер уллары, 1942 елда тагын ике уллары һәлак була. Бу кайгыны ана кеше күтәрә алмый, аны да җирлиләр...

  21 ноября 2023
• 
  Кызыл комиссар шамил усманов

  18 яшендә большевиклар партиясенә кергән, махсус хәрби белеме һәм әзерлеге булмаса да, зур хәрби дәрәҗәгә ирешкән җитәкче, күпчелек әсәрләрен Гражданнар сугышына багышлаган үткен каләмле язучы, яшь Татар республикасы тормышында якты эз калдырган сәясәтче һәм идарәче, совет хакимияте тарафыннан 39 яшендә юк ителгән Шамил Усмановның тууына быел 125 ел була. Бүген Шамил Усманов безнең өчен – кем ул?

  15 сентября 2023
• 
  «Хаклыкка җанын фида итүче идеалист» Гомәр Терегулов

  ХХ гасыр башында татар мәдәни һәм иҗтимагый фикер күтәрелеше, күпчелеге крестьян сословиесенә кергәннәрдән тыш, рухани һәм мещан, сәүдәгәр һәм дворян катламнарыннан чыккан шәхесләр тырышлыгы белән тормышка ашырыла. Демократик ирекләр бирелгәч, русча яхшы белгән, дәүләт кануннарын аңлаган шәхесләргә мохтаҗлык арта.

  24 августа 2023