Чын осталар тавыкны ничек әзерли?

ИКЕ ЯШЬТӘ – ҮЛЕМ БЕЛӘН КӨРӘШҮ
 
Руслан Соловьев – Казан егете. Яңа гына егерме яшен тутырган. Икенче төркем инвалид. Кече бизнес һәм эшмәкәрлек көллия­тенең 4нче курс студенты, була­чак пешекче. Узган ел Татарстан буенча «Абилимпикс» бәйгесе җиңүчесе. (Конкурс сәламәтлеге чикләнгән яшьләр арасында уза. «Абилимпикс» Россиядә чагыш­тырмача яңа бәйге – беренче тап­кыр 2014 елда оештырылган иде. Ә дөнья күләмендә карасаң, алт­мыш елдан артык тарихы бар. Бе­ренче тапкыр Япониядә – 1953 елда узган ул.) Биредә мөмкинлекләре чикле кешеләр һөнәри осталыгын күрсәтә.
Руслан Мәскәүдә узган «Аби­лимпикс» Россиякүләм бәйгесендә дүртенче урынны яулаган. Аның белән Кече бизнес һәм эшмәкәрлек көллиятендә очраштык. Иң беренче шуны әйтим: әлеге уку йортында 900дән артык егет‑кыз белем ала, 66сының мөмкинлекләре чикле, алар өчен көллияттә махсус төр­кемнәр дә оештырылган.
Руслан исә махсус төркемдә укы­мый, ә сау яшьтәшләре белән белем ала. Гаҗәп тә түгел, ясалма уң як күзен санамаганда, аның бар җире дә сау-сәламәт. Тормышы, көн­күреше башка яшьтәшләре­некеннән аерылмый.
– Ике яшемдә миңа яман шеш диагнозы куйган­нар, – дип сүзен башлады Руслан. (Бу хакта бер дә тартынмыйча, иркенләп сөйли). – Аңа кадәр сау-сәламәт бала булганмын. Ике яшемдә күземнең агында кара тимгелләр барлыкка килә башлаган. Күз табибына алып бар­ганнар. Тик анда: «Борчылыр урын юк», – дип кайтарып җибәргәннәр. Хәлем көн-көннән начарлана баш­лагач, әни Балалар республика кли­ник хастаханәсенә киткән. Шунда гына чын диагноз ачыкланган: күз алмасында яман шеш тапкан­нар. Һәм безне тиз арада Мәскәүгә җибәргәннәр. «Әгәр күзне тулысы белән алып атмасак, ямаш шеш та­ралачак», – дигәннәр. Әни ул вакыт­ларны бүген дә күз яшьләре белән искә ала. Шулай итеп уң күземә операция ясаганнар. Мин үземне белгәннән бирле ясалма күз белән йөрим. Күндем инде, шулай тиеш кебек кабул итәм.
 
Руслан бу турыда бик гади итеп, бер нәрсә булмагандай сөй­ли. Ә чынлыкта, гомер буе бер күз белән яшәү, әлбәттә, рәхәт түгел. Үсмер чорда да башкалар кебек булмавы аркасында кыен­сынгандыр да. Ә ул сер бирми, үзен чын ирләрчә тота. Аның мескен бу­ласы килми, бу хакта кат‑кат әйтте! Хәтта әти‑әнисе яныннан да чыгып киткән, мөстәкыйль тормыш белән яшисе килгән.
– Якыннарым миңа артык кай­гыртучанлык күрсәтә иде, – ди Рус­лан. – Үсмер чорда шуның арка­сында әти‑әни белән конфликтка да кергәләдем. Мин бит ир кеше! Өйләнергә, тормыш алып барырга тиешмен. «Әни баласы» булып йөрү минем холкыма туры килми. Шуңа күрә ике ел инде, фатир арендалап үзем генә яшим. Уку белән бергә эшне дә алып барам, ресторанга урнаштым.
«ГАИЛӘ БЕЛӘН ӘЗЕРЛИБЕЗ»
Русланның әтисе – рус, әнисе татар милләтеннән. Егет татарча белми:
– Кызганыч, ана телемдә сөйләш­мим. Гаиләдә рус телендә генә ара­лаштык, шулай да татарча аерым сүзләрне аңлыйм, – диде. Яшь пе­шекче өчпочмак, кыстыбый кебек милли ризыкларның ничек әзерли­сен белә, чөнки аларны ашап үскән. Ә үзе исә беренче, икенче ашлар әзерләүгә өстенлек бирә икән.
– Дөресен әйтим, камыр ризык­лары бик уңмый минем, – диде.
Алдан ук Руслан безгә тавык итеннән гөмбәле рулет әзерләргә вәгъдә иткән иде. «Үзе җиңел, үзе затлы», – дип кызыктырып куйды.
Чын пешекчеләр кебек, башта җиңел алымнар белән бөтен та­выкны бүлгәләргә кереште:
– Тавык бозлы булырга тиеш тү­гел, – диде. – Ипләп кенә без аның түшеннән ак итен аерып алабыз да, калган өлешен кире суыткыч­ка куябыз. Шулпага әйбәт булачак анысы. Рулетка ит калын кирәкми, шуңа күрә тавыкның ак җирен ти­гезләп бүләбез, җәймә кебек килеп чыксын. Аннан ике ягына да тоз, борыч сибәбез. Һәм аны суыткычка куябыз, тоз, борыч сеңә торсын.
Шул арада Руслан эчлек әзерләргә кереште. Башта шампиньон гөмбә­сен турап, майлы табада аз гына кыздырып алды. Шуның өстенә сөт өсте (каймак та ярый) салып, биш минутка пешерергә куйды.
– Тавык ите коры була, ә гөмбә белән каймак катнашмасы аны су­сыл, йомшак итәчәк, – диде Рус­лан. – Тавык рулетының берничә төрен пешереп караганым бар, иң тәмлесе гөмбә белән килеп чыга. Һәрхәлдә, безнең гаилә шулай ярата. Җиңел әзерләнә, тиз пешә. Теләгән кеше тавык итен тоз, бо­рыч белән генә дә төреп электр миченә куя ала. Әйе, ул корырак була, тик аны табынга берәр соус белән бирергә мөмкин.
Гөмбә әзер. Руслан табаны уттан алып, өстәлгә куйды. Һәм суыткыч­тан ит кисәкләрен чыгарды. Шун­нан бик җиңел, тиз итеп эчлекне ит өстенә җәеп тә чыкты:
– Минем рулетларым кечкенә, – диде Руслан. – Тавыгым 1 килолы гына иде. Зур тавыктан зур рулет­лар чыга, кунакларга әзерләгәндә аң булырга кирәк.
Руслан башта рулетларны үтә кү­ренмәле азык‑төлек пленкасына чорнады, аннан тыгызлап ике ягын бөрде. Рулетлар «сосиска» кыяфә­тенә килде. Шуннан аларны кургаш кәгазьгә (фольгага) төрде.
– Кургаш кәгазь рулетларны ян­дырмый, ә азык‑төлек пленкасы итне сусыл пешерә, – диде егет.
Ялтыравыклы рулетларны Руслан табага тезде. Аннан азрак су салып, табаны электр миченә куйды.
– Су ни өчен кирәк? – дим.
– Пар белән пешсен өчен кирәк.
Төп эш тәмам. Рулетларның пешкәнен көтеп, тәлинкәләргә бизәп чыгарасы гына калды. Русланны күзәтәм: кызык егет, үз яшенә хас һавалылык, тормыш­ка «ал күзлектән» карау да сизелә, хыялыйлык та бар. Атлап түгел, йөгереп йөри. Җырлап та, көлеп тә ала.
– Өйдә ризыклар әзерлисеңме? – дим.
– Үзем генә яшәгәч, әллә нәрсәләр пешереп ятмыйм. Күбрәк эштә ашап кайтам. Ә менә әти-әниләргә баргач, әзерлим. Минем әти дә тәмле пешерә. Гадәттә, ир‑атлар аш бүлмәсенә ашарга гына керә. Ни өчендер бездә ри­зыкны хатын-кызлар әзерләргә тиеш кебек кабул ителә. Бу дөрес түгел дип саныйм. Иң шәп пешек­челәрнең ир‑атлар икәнен барыбыз да белә. Эштән кайткач, ир белән хатын бергә кичке аш әзерләп ашаса, күңеллерәк бит! Минем гаиләмдә шулай булыр, дип ыша­нам!
«ЙОЛДЫЗ!»
Рулетлар пешкән арада Кече бизнес һәм эшмәкәрлек көллия­тенең укыту, тәрбия эшләре буенча директор урынбасары Светлана Александровна Цветкова белән сөйләшеп алдык. Руслан Соловьев­ны мактады ул. «Көллиятнең горур­лыгы, безнең йолдызыбыз», – диде.
Бактың исә, уку белән эшне бергә алып бару өстенә, егет волонтер да икән. Икенче курста укыганда ук Кече бизнес һәм эшмәкәрлек көллияте студентларының волон­терлар отряды җитәкчесе булган.
– Руслан бик актив, аралашу­чан, – диде Светлана Александ­ровна. – Үзе кичергәннәрнең яр­тысын да сөйләмәгәндер әле сезгә. Зарланмый, мескенләнергә ярат­мый торган егет ул. Бик ярдәмчел. Югыйсә сәламәтлеге белән бәйле проблемалары бар, тик ул сиздер­ми. Икенче төркем инвалидлыкны юкка гына бирмиләр.
– Көллияттә белем алучы 66 сту­дентның да мөмкинлеге чикле, дидегез. Араларында Руслан ке­бекләр тагын бармы? – дим дирек­тор урынбасарына.
– Юктыр. Беренчедән, алар Рус­лан белән чагыштырганда, күпкә начаррак хәлдә. Икенчедән, авыр­лыкларга бирешмичә, башкалар алдында үзеңне күрсәтү бөтен ке­шегә дә бирелми. Махсус төркемдә укучы ул балаларга бик авыр. Бе­лем алу гына димим, ә тормышта үз юлыңны табу турында сүз бара. Кулга диплом алгач та, аларны кө­теп тормыйлар, бәласыннан ба­шаяк дип, эшкә алырга теләүчеләр бик аз. Әйе, соңгы елларда мөм­кинлеге чикле кешеләргә дәүләт
йөз белән борыла башлады кебек, тик җәмгыятьнең, шул ук эш би­рүчеләрнең аңы әле үзгәрмәгән. Чит илдәге гарипләр белән чагыш­тырганда, безнекеләр бөтенләй икенче тормышта яши. Ни кызга­ныч... Без Светлана Александров­на белән сөйләшеп торган арада, Руслан, «Татарстан» журналы алъ­япкычын киеп, көллиятне әйләнеп килде. Бөтен кеше белән сөйләшеп ала, шаярткан була. (Аеруча кыз­лар белән «борчагы пешә» кебек тоелды).
– Руслан, укытучың синең турын­да: «Үзе кичергәннәрнең яртысын да сөйләмәгәндер әле», – диде. Та­гын башка проблемаларың да бар идеме әллә? – дим.
– Бар иде. (Елмая. – Авт.) Тик алар артта калды инде. (Бер­ничә секунд уйланып тора. – Авт.) Күзем гарипләнү өстенә гәүдәм дә матур түгел иде. Башлангычта укыганда йөз килодан артык идем. Ала каргалар янында кара карга булып йөрдем. Кечкенә вакыттагы авыруым аркасында, гормоннар эчеп тордым. Авырлыгым артты. Дарулар эчүдән туктагач, ябыга башладым. Дөрес туклану, спорт белән шөгыльләнү – барысы да бу­лышты. 9 нчы классны тәмамла­гач, яңача яши башларга үз‑үземә сүз бирдем. Көллияткә килгәч, ачылып киттем. Үскәндә булган комплексларым юкка чыкты ке­бек. Йомылып яшәргә кирәкми, ачык, аралашучан булсаң, башка­лар сиңа да шундый ук мөнәсәбәт күрсәтәчәк. Шуңа инандым.
Шулай диде дә Руслан елмаеп җибәрде. Һәм очып электр миченә таба китте.
– Пешкән! – диде.

«МИНУС ДҮРТ?»
Руслан кайнар мичтән рулетлар­ны алды. Башта кургаш кәгазьне сүтте, аннан азык‑төлек пленка­сын алды. Тәлинкәдә нәкъ сосиска формасындагы рулетлар утырып калды.
– Пленканы алганда, итнең суы чыга, шуның өчен аны тә­линкәгә төшерергә кирәк. Табада эшләсәң, ул анда кала, ә болай соус кебек бирергә була, – диде Руслан.
Шуннан яшь пешекче рулетлар­ны икегә кыеклап бүлеп чыкты. Кисәкләрне тәлинкә уртасына куеп, янына кыяр, помидор тезде. Өстенә сыр уып җибәрде.
– Кем ничек тели, нәрсә ярата, шуның белән бизи ала, – диде Рус­лан. – Ризык әзерләү ул фантизиягә бәйле, сәнгать әсәре тудырган ке­бек. Пешекче һөнәрен шуңа яратам да.
Русланның ялкынлы сөйләмен ишектән кергән Светлана Алек­сандровна бүлде:
– Син нәрсә, Руслан! Кайнар ри­зыкны кем шулай бизи? Салкын ризыкны гына болай бирергә була!
Егет югалып калмады. Гадәттә­гечә елмаеп:
– Беләм, Светлана Александров­на... Гарнир әзерләмәдем бит. Өйдә исә аны кайнар бәрәңге белән эш­лим, – диде.
Студент белән укытучы ярым шаярып тагын берничә җөмлә алышты әле. Шуннан:
– Ничәле куясыз? – дип, Руслан пешергән ризыгын безгә сузды.
Мин үзем шампиньон гөмбә­се дә, тавык ите дә яратам. Шуңа күрә бу ике ризыкның катнашмасы да тәмле тоелды. Тавыктан тагын бер җиңел, яңа ризык. Кеше килсә дә, йөзең кызармаячак. Ә Светлана Александровна исә:
– Рулет өчен «5», ә бизәлеш өчен «-4», – диде.
Тик Руслан үпкәләмәде, кире­сенчә, көлеп җибәрде.
– Икенче юлы «5»лелек итеп бизәрмен, вәгъдә! – диде.
Яшь пешекче белән Мәскәүдә узган «Абилимпикс» конкурсы ту­рында да сөйләшеп алдык. Светла­на Александровна әйткәнчә, анда һәр детальгә игътибар иткәннәр. Руслан 80 катнашучы арасыннан дүртенче урынны яулаган. Өченче урынга чыккан егеттән аны бары 0,5 балл гына аерып торган.
– Мәскәүгә конкурска бару, анда катнашу, минем өчен бик зур тәҗ­рибә булды, – диде егет. – Яшер­мим, азрак дулкынландым, призлы урын яуларга шул гына комачау­лады, дип уйлыйм. Анда барлык катнашучы да балык пешерде. Ба­лыкны кисүдән башлап, табынга бирүгә кадәр күзәтеп, жюри бал­лар куеп барды. Дүртенче урынга калганымны белгәч, кәефем төш­те. Мин җиңәм дип килгән идем. Кызганыч, әлбәттә, тик алга таба яңа конкурсларда катнашасым килә. Хыяллар тормышка ашарга тиеш, Алла боерса!
...Миңа калса, Русланның тор­мышта иң зур җиңүе булган инде – үлем белән көрәшеп исән калган. Көллияткә килгәч, янә бер җиңүгә ирешкән – биредә аны ба­рысы да белә, ярата. Ә яңа үрләр, зур уңышлары алда әле, монысына шикләнмим.
 
РУСЛАН СОЛОВЬЕВТАН ТАВЫК РУЛЕТЫ РЕЦЕПТЫ:

Кирәк булачак:
Тавык ите (ак ит) – 0,5 кг
Шампиньон гөмбәсе – 0,2 кг
Cөт өсте – 150 г
Тоз – чама белән
Борыч – чама белән
Сыер мае – 0,1 кг
 
Бизәр өчен:
Кыяр – 1‑2 данә
Помидор – 1 данә
Сыр – 50 г
 

1. Эретәбез!


2. Кыздырабыз


3. Салабыз!


4. Җәябез!


5. Түгәрәклибез!


6. Төрәбез!


7. Бәйлибез!


8. Ныгытабыз!


9. Куябыз!


10. Салдырабыз!


11. Кисәбез!


12. Бизибез!