Мәңгелек

• 
  Фән һәм иман яшәгән йорт

  Иске Татар Бистәсенең Каюм Насыйри, 10 А адресы буенча урнашкан йорт 1858 елда төзелә. Биредә 1858 елдан 1889 елга кадәр XIX гасырның мәшһүр татар мәгърифәтчесе, дин әһеле һәм белгече, фәлсәфәче, этнограф Шиһабетдин Мәрҗани яши. Халык теленә дә бу мәдәни ядкәр «Мәрҗәни йорты» дип кереп калган.

  20 августа 2025
• 
  Мансур Абдрахманов: татарның Совет Чоры философы Һәм Идеологы

  Һәрбер халык дөньяны үз фәлсәфәсе аша танып белә. Бу фәлсәфәнең чаткылары халык авыз иҗатында, әйтем-мәкальләрдә, гореф‑гадәт һәм йолаларда табыла, ә матур әдәбиятта ул үзен тагын да куәтлерәк итеп ача ала. Төрки-татарларда меңәр ел булган фәлсәфи күзаллау XX гасырда Европа философиясе белән очраша. Казан дәүләт университеты профессоры Мансур Абдрахманов – диалектик материализм фәлсәфәсен һәрбер татар баласы туган телендә аңларлык итеп дәреслек төзегән мөгаллим дә, философия фәннәре докторы дәрәҗәсенә ирешкән беренче татар галиме дә.

  19 июля 2025
• 
  Иске Карамалы: Аккошлар кайткан чак...

  Авыллар буенча йөргәндә еш кына бер җөмлә ишетәбез: «Сез безгә җәен килегез, ә май аена туры килсәгез, тагын да әйбәт. Бөтен җир шау чәчәктә була». Ләкин май елга бер генә килә, бик теләсәк тә, бөтен җиргә ул айда барып җитешеп булмый. Мөслим районына исә әнә шундый иң матур чакта – май азагында сәяхәт кылдык.

  30 июня 2025
• 
  Татар утары: Сабитовлар йорты метаморфозалары

  Иске Татар бистәсендәге Шиһабетдин Мәрҗани, 8 нче йорт адресы буенча урнашкан биләмәләр бүгенгәчә Сабитовлар утары булып йөри. Утарны XIX гасыр уртасында сәүдәгәр Хәмит Сабитов төзетә.

  29 июня 2025
• 
  Безнең чорның Каюм Насыйрие

  Кояшлы апрель урталарында, болай да тынгысыз, шомлы көннәребездә бу олуг затның үлем хәбәре безне сискәндереп җибәрде. Югыйсә без инде аның ике елдан артык өендә авырып ятуын, хәленең шактый мөшкел булуын ишетеп тора идек. Нишлисең бит, адәм баласы яманга түгел, яхшыга өметләнә.

  25 июня 2025
• 
  Әлфия Айдарская: «Үз миссиямне үтәдем, дип саныйм»

  Җырчы һәм композитор Сара Садыйкова белән актёр һәм режиссёр Газиз Айдарскийның бердәнбер кызлары – балерина Әлфия Айдарская янында булып кайттык. Шушы көннәрдә аңа 100 яшь тула. Татарстанның атказанган артисткасы Казан үзәгендәге ике бүлмәле фатирында ялгызы яшәп ята. Маникюры ясалган, фатиры җыелган, суыткычы тулы ризык... Әлфия Айдарская сугыш чорына туры килгән яшьлеге, әнисенең Муса Җәлил белән дуслыгы турында сөйләде һәм тагын бик күп истәлекләр, серләре белән бүлеште.

  17 июня 2025
• 
  Харис Якупов: «Вакыт күп яраларны төзәтә, әмма сугыш калдырганнары бик тирән җөй калдырды...»

  Солдат сугыштан алып кайткан трофейның бәһасе юк: сугыш тынып торган арада окопларда һәм землянкаларда ясалган 250 рәсем турында бара сүз...

  16 июня 2025
• 
  Берия үзе куратор булган лаборатория

  Американың «Манхэттен» проекты* эшли башлаганнан соң бер ай узгач, ТАССРда атом‑төш коралын әзерләүгә керешәләр.

  13 июня 2025
• 
  1945 елның мае. Соңгы югалтулар исемлегеннән – дүртәү

  Егерме ике яшьлек автоматчылар командиры Касыйм Хәйсаровның Берлинштрасседа яуда һәлак булуы турындагы хәбәрен 1945 елның 6 маенда тутыралар. Җиңү көнендә туганнары өчен ул әле исән була. Туган ягына үлем хәбәре, ягъни «кара кәгазь» 31 майда гына килеп ирешә...

  12 июня 2025
• 
  «Эчәсе килә, әмма кан кушылмаган чиста су табуы кыен…»

  «Без Сталинградны дошманга бирмичә, соңгы сулышка кадәр сугышкан һәм фашизм оясы – Берлинны штурмлаган солдатлар» – 1945 елның маенда бер сугышчы рейхстаг диварына штык белән әнә шундый сүзләр чокып язган. Имзасын да куйган: «Малкин П.И., 1918 елгы, Татариядән».

  12 июня 2025
• 
  «Без нык ышанабыз: сез дошманга тын алырга бирмәссез, аны көнбатышка таба тагын да ераграк куарсыз...»

  1943 елның 5 мартында «Правда» газетасында Татарстан АССР хезмәт ияләренең барлык фронтовик татарларга язган хаты басылып чыга.

  11 июня 2025
• 
  Берлинга танкта беренче булып бәреп кергән

  Америкада җыелган «Шерман» танкы Берлинны штурмлауга өч көн кала Густав-Адольф штрасседа пәйда була һәм үзенең чылбыр тәгәрмәче астына эләккән бар нәрсәне – өч дошман тубын һәм иллеләп солдатын юк итә.

  10 июня 2025
• 
  Хезмәт коточкыч авыр – траншеяларны кулдан казыйлар

  1942 елның 11 февралендә 331 км озынлыктагы «Казан каймасы» оборона ныгытмалары төзелеше тәмамлана.

  09 июня 2025
• 
  Тоткын киемендә югары пилотаж үрнәге

  Атаклы Покрышкин дивизиясенең элеккеге очучысы һәм Заксенхаузен үлем лагереның элеккеге хәрби тоткыны Михаил Девятаев 1950 нче еллар башында – Казанда кечкенә генә катерның капитаны. Моны да зур бәхет дияргә була: сугыштан соңгы елларда эшкә урнашырга дип кая гына бармасын, кире боралар.

  02 июня 2025
• 
  Утыз ике көнгә сузылган батырлык

  44 нче укчы полкның элеккеге командиры, Брест крепосте сакчысы һәм Хаммельбург, Регенсбург немец концлагерьларының элеккеге тоткыны Пётр Гаврилов илленче еллар башында Краснодарда яши. Шәһәр кырыенда үз куллары белән вак-төяктән салынган тыйнак кына йорт, кечкенә генә хәрби пенсия (аңлашыла ки, әсирлек стажга керми) һәм күршеләрнең кыек карашлары...

  01 июня 2025