Мөслим районы башлыгыннан кабатланмас мөслим казы

 
– Хатын‑кыз гаиләне туендыру өчен ашарга пешерә, ир‑ат исә ризык әзерл­әүдән ләззәт ала, шунлыктан барысы да бик матур булырга тиеш, – ди Мөслим районы башлыгы Рамил Муллин. Һәм, «Татарстан» журналының крахмалланган алъяпкычын ябып, күз ачып йомганчы, гап‑гади казны... эченә алма һәм кара җимеш тутырылган Мөслим казына әйләндерә.
 

Элекке заманнарда казлар да, бик кадерле булып, кешеләр белән бергә өйдә яшәгән – бәбкә чыгарганда, алар сәке астындагы ояларында кукыраеп утырган. Хәзер исә мондый күренешне Мөслим музеенда гына күреп була.
КОЯШЛЫ МАНЗАРА
Аннары каз өч сәгатькә газ миченә кереп китә. Аның пешкәнен көтә‑көтә Мөслим тәм-томнары белән чәй эчәбез һәм кышкы Мөслим яр буеның җәйге якты исемне йөрткән «Кояшлы Ык» манзарасы белән хозурланабыз.
– Тәрәзәдән гүзәл манзара ачылсын өчен, мин башта яр буен матурлап тө­зеттем, аннары инде яр буе күренешләре белән хозурланырга дип йорт салырга туры килде, – дип шаярта район башлы­гы. – Әмма мин генә яр буена сокланып калмыйм, Ык буенда йөргән мөслимлеләр дә мине бик яхшы күрә – койма тәбәнәк бит, ничек яшәгәнем, ни эшләгәнем – уч төбендәге кебек. Менә әле хәзер дә, урамда суык булмаса, безнең каз пе­шергәнне карый‑карый сәйран кылып йөрерләр иде.
– Журналдан карарлар, – дип тыныч­ландырабыз аны һәм кухня буйлап... экс­курсияне башлыйбыз.









ИҢ ШӘХСИ МУЗЕЙ
Заманчалык һәм музейлык шундый ки­лештереп бербөтенне тәшкил иткән мон­дый аш бүлмәләрен еш очратып булмый. Шунлыктан аны безнең «Татарстанның 100 музее» проектына «Иң шәхси музей» буларак курыкмыйча терки алабыз. Ра­мил Хәмзә улы борынгы матур әйберләр белән күптәннән мавыга икән. Барлык сәяхәтләреннән дә үзенең аш бүлмәсенә нинди дә булса яңа раритет алып кай­тырга тырыша ул. Искиткеч матур итеп ялтыратылган самоварлар тупланмасы аш бүлмәсенең сул почмагында балкып утыра...
«Капкорсаклы» экспонатлар белән хо­зурланган арада сәгать сугуы игътибарны җәлеп итә. Аңа икенчесе, өченчесе кушы­ла... Рамил Хәмзә улы, укларны бер сан­нан икенчесенә күчереп, безгә барлык сәгатьләрнең сугуын да тыңлатып чыга.
– Матурмы? – дип сорый аннары, бездән мактау көтеп, коллекционер.
– Бик матур! – дип, соклануын белдерә «татарстан»лылар.
– Хәзер тагын да матуррак булачак, – дип кызыктыра безне Рамил Хәмзә улы һәм... патефон кабыза. – Мин сезгә «Дунай дулкыннары» вальсын тыңлатам...
Шыгырдый-шыгырдый, иске винил мөслимлеләрне һәм район кунакларын Дунайның ярсулы дулкыннарына чумды­ра... Ә бәлки менә янәшәдә генә, тәрәзә төбендә, гыйнвар бозы астында агып ят­кан Ык дулкыннарынадыр. Икесе дә бик күркәм...
– Соңгы вакытта сезнең район күзгә күренеп үзгәрде. Башкаларны ничек куып тотып, узып та китәргә өлгер­дегез?
– Мин төрле рейтингларга бөтенләй каршы. Хәтта күрше районнарны да ча­гыштырырга һич ярамый, чөнки без – гаять төрле. Һәр районның үз шартлары һәм үзләренә генә хас булган өстенлекләре бар. Мөслим – кечкенә район. Без нин­дидер колач җитмәс зур эшләргә тотына алмыйбыз, әмма без нинди дә булса уни­каль нәрсәләр белән шаккатыра алабыз. Бу бары тик бездә генә бар, Мөслимдә генә эшләнә ягъни.
MADE IN MUSLUMOVO
– Әйтик, нәрсәләр инде ул?
– Мәсәлән, Рязаньда Россиядә бердәнбер булган «Форт» биофармацевтика компа­ниясе бар, ул иммунопрепарат – балалар өчен гриппка каршы вакцина җитештерә. Менә шуның өчен эмбрионнарның (бу – чимал) 50 процентын алар Белоруссиядән, 50 процентын исә Мөслимнән ала. Димәк, вакцина җитештерер өчен кирәкле чимал белән без ярты Россияне тәэмин итәбез! Казлар, кошчылык, «Агромастер» – «Менә бу – Мөслим!» дип әйтү мөмкинлеге бирә торган проектлар. Мәдәният, мәгариф, сәламәтлек саклау тармаклары да безгә үзебезне таныту мөмкинлеге бирә. Шун­лыктан без һәрвакыт иң яхшы булырга тырышабыз. Кешеләр үзләренең иң яхшы булуын, иң шәп урында яшәвен аңлый башлагач кына, туган җирләре белән горур­ланачак. Менә сез бездәге ишегалларының нинди икәнен күрдегезме?
– Моны күрми мөмкин түгел. Башка беркайда да мондый шәп ишегалларын күргәнебез юк иде. «Безнең ишегалды» программасы сездә эшли башладымы әллә ул?
ЧҮП-ЧАР РЕФОРМАСЫ
– Бездә биш ел элек чүп‑чар реформасы эшли башлады. 350 чүплекне бетердек! Ике полигон гына калдырдык. Һәр алты ишегалдыннан 3,5 меңәр КАМАЗ чүп түк­тек! Узган гасырның 80 нче елларында кешеләрнең сарайлары булып, анда терлек асраганнар... Әмма ул заман үтте, сыер­лар бетте, ә менә абзар һәм тирес калган иде. Пычрак та, шыксыз да, тик чыгарып ташлавы кызганыч кебек. Һәм без әйттек: бер ишегалдын бирегез дә, без аны тәр­типкә китерербез, сез, нәтиҗәсен күргәч, үзегез хәл итәрсез. Ясап күрсәттек. Шуннан соң бөтен кеше үз ишегалдын чистартырга ризалашты. Болай килештек: без бульдо­зер белән абзарларны ишәбез, юлларны, йортларга килү сукмакларын, парковка­лар, скверларны ясыйбыз, сез исә барыгыз да безгә булышасыз – агачлар утыртырга, мәсәлән. Ризамы шуңа? Ризалаштылар. Хәтта машинаны йорт янында калдыр­мау белән дә килештеләр. Кеше, өеннән чыккач, машина түгел, бәлки иркенлек, гүзәллек, чисталык күрергә тиеш! Бу кү­ңелдә рәхәтлек хисе тудыра.
Моннан ике ел элек безне кешеләрне агач юдырталар, дип, гаепләгән һәм ачу­ланган иделәр. Пычракка баткан агач кәүсәсен юган һәм, шуның белән горур­ланып, фотосын социаль челтәргә элгән
укытучы безнең янга елап килде. Ялганлап, янәсе, хакимият мәҗбүр итә, дип хәбәр тараттылар. Мин бу укытучыга рәхмәт кенә әйттем. Язсыннар, әйдә! Немецлар инде йөз ел буе шулай эшли – чиста булсын өчен, хәтта асфальтны да шампунь белән юа. Ни өчен әле бездә дә шулай булмаска тиеш?

ЧИСТАЛЫК ҺӘМ МАТУРЛЫК – ӘНИДӘН
– Чисталыкка шундый таләпчәнлек белемегез буенча санитар табибы бу­луыгыз белән бәйлеме?
– Юк, әнидән күчкәндер ул. Безнең өебез гел ялт иткән иде. Тагын әнием матур­лыкны бик ярата иде. Әтием – машина йөртүче, ике көнгә командировкага китә, әни исә шул вакыт эчендә өйдәге җиһаз­ларны тулысынча күчереп куя. Без булыша идек – диванны, сервантны икенче урынга күчерәбез, мәсәлән. Ул өйне гел яңартып торгандай була иде һәм безне дә шуңа өйрәтте. Ризыкларны да матур итеп бизәде һәрчак. Шапшак һәм ямьсез җирдә миңа бик уңайсыз. Минем өемме ул, күпфатирлы йорт подъездымы, ураммы – анысы мө­һим түгел... Менә быел кар аз һәм Мөслим пычрак тоела, кар ак булмагач, ямь юк...
– Карны да юыгыз соң!
– Кул кычыта инде юарга, – дип көлә Рамил Хәмзә улы. – Без юлларга ком түгел, реагентлар сибәбез – бу кыйбаткарак төшә, әмма чистарак та. Мөслимдә 40 чакрым тротуар бар. Әмма иртәнге сәгать алтыга кадәр бөтен тротуарлар, бөтен юллар чис­тартылган булырга тиеш. МУП командасы эшли (60 берәмлек техника). Чистарталар да, яшелләндерәләр дә. Безнең барлык балалар да МУП аша үтә – өлкән сыйныф­ларда алар яшелләндерүдә эшли. 5 тән 10 мең сумга кадәр акча алалар, яртышар көн эшлиләр – агач һәм чәчәк утырта­лар, аларны карыйлар, себерке дә, китмән дә тота беләләр. Бездә вандаллык юк, чөн­ки бөтен нәрсә үз кулыбыз белән утыртыла.
Менә хастаханәне ремонтладык. Моңа республиканың 200 миллион сум акчасы тотылды, җиһазлар сатып алуга 50 мил­лион сумны исә иганәчеләрдән таптык. Башка беркайда дә мондый җиһазлар юк! Кечкенә генә Мөслимдә – һәркайсы 5–6 миллион сумлык, эксперт класслы УЗИ аппараты, ФГДС аппараты, 16 мил­лион сумлык санлы рентген җайланмасы. Тагын әле физиоҗиһазлар да бар – ста­ционар һәм поликлиника системасы тулысынча көйләнгән. Миңа шундый эшләр эшләү, иганәчеләр табу ошый. Аллаһы Тәгалә җанга якын проектларга акча да, көч тә бирә.
ИГАНӘЧЕЛЕК ЯРДӘМЕ БУЛАРАК – ҮЗАРА САЛЫМ
– Тагын бер искиткеч нәрсә – үзара салым бар бит. Күп кенә районнар мо­ңардан актив файдалана.
– Мин үзара салымны да күпмедер дәрәҗәдә халыкның иганәчелек ярдәме, дип саныйм. Без бу проектны республика­да беренчеләрдән булып башладык. Башта мине бик нык ачуландылар: «Син нигә халыкны талыйсың?» – дигән сүзләрне дә ишеттем. Мин исә: «Егетләр, юллы буласыбыз килсә, һәрберебездән берәр мең акча җыярга кирәк, шуларның һәр­кайсына тагын дүртәр мең өстәләчәк бит. Булдыра алсагыз, булышыгыз!» – дидем. Халык хуплады һәм үзе биргән бер мең ак­часы өчен нәтиҗәне күреп сөенде: юл бит салынды. Хәзер без иң ерак урыннарда да юлларны ясадык инде, һәр ишегалды­на барып җиттек. Әйе, хаталар да булды. Әмма без тәҗрибә тупладык, халык болар­ның барысы да аларның көнкүрешләрен яхшырту максатыннан эшләнүен аңлады.
Былтыр бер авылда юл ачканда, бик аз кеше килде. Мин гаҗәпкә калдым: нигә килмәгәннәр? Һәм миңа бер әби: «Улым, безнең сиңа башка бер гозеребез дә кал­мады!» – диде.
БЕЗ НИ ӨЧЕН ЯШИБЕЗ...
Кеше берьялгызы гына бәхетле була алмый. Шунлыктан җәмгыятьнең үсүе мөһим. Җәмгыять баеган саен, һәркемнең тормышы уңайлана бара. Кешенең баш­калар белән бүлешәсе, ярдәмләшәсе килә. Авылларда без социаль проектларны тор­мышка ашырабыз – күп балалы гаиләләргә берничә йорт сатып алдык, инвалидларга, ялгызларга ярдәм итәргә тырышабыз. Менә бу социаль максат кешене үзгәртә. Аның башка фикерләре, башка идеяләре туа башлый... Ул инде бөтен бәхетсезлектә дәүләтне гаепләми, ә уйлана: процесста аның үзенең роле нинди соң? Мәсәлән, Шуган һәм Шуран авылларында кайчан­дыр Ык елгасы аша күперләр булган. Алар җимерелгән. Ремонтларга кирәк. «Әйдәгез мин үземнең командам, техникам белән киләм, ә сез, бер 100 кеше тупланып ки­легез дә, совет чорындагы кебек бергәләп өмә оештырыйк...» – дидем. Җыелабыз икән – төзибез, юк икән – төземибез. Бул­мады, күперне ремонтламадык. Бер яктан, нәрсәдер эшләргә кирәк, ә икенче яктан, кем эшләргә тиеш соң моны?
ПРОЦЕССТА КАТНАШУЧЫЛАР
Әгәр халыкка аңлатмыйсың икән, ул кайдандыр кемнеңдер килүен һәм эшләп бирүен көтәчәк, һәм нәтиҗәдән канә­гатьсезләр дә һәрвакыт булачак. Ә менә инде алар үзләре процесста катнаша икән, бөтенләй башка мөнәсәбәт. Менә яр буе – аны мөслимлеләр төзеде. Авыл­лардан килделәр. Хәтта пенсионерлар, йога яратучылар җәмгыяте дә килеп, үзләренә эш бирүне үтенде. «Арыдыгыз­мы?» – дип сорыйм. «Юк! Ә киләсе елга нәрсә эшлибез?» – дип, үзләре миннән җавап көтә.
Без республикада иң озын яр буен ясап куйдык. Әмма эш озынлыкта да, анда нәрсәләр урнашуда да түгел. Эш безнең моны барыбыз бергә эшләп куюыбызда. Чөнки без биредә яшибез.
Канәгатьсезләр һәрвакыт бар – алар аз, әмма бик актив һәм «җәмгыять вәкиллә­ре». Аларга көчне сарыф итәргә кирәк түгел – дөньяны үзгәртергә теләүчеләргә таяну зарур, һәм шул чакта ул чынлап та үзгәрәчәк. Сукранучыларга нәрсәнедер аңлату файдасыз. Аларның бурычы – бул­дыру түгел, тәнкыйтьләү генә бит. Аларны Аллаһы Тәгалә шундый итеп яраткан, ба­ланс өчен андыйлар да кирәк.
НОРМАЛЬ ГЕРОЙЛАР
Шуңа күрә безнең өчен һәркем кадер­ле. Инфраструктураны булдыру мөһим – ул кешеләрне үзенә җәлеп итәчәк. Әгәр без шартлар тудырмыйбыз икән, алар китәчәк. Практика шуны күрсәтә: кешеләр китә дә, буш, үле шәһәрләр кала. Авыллар турында әйтеп торасы да юк. Мин шуны аңладым: тарихы булмаган, совет чорында ясалма оештырылган авыллар юкка чыга. Мәсәлән, Карл Либкнехт исемендәге авыл­да бер кеше яши. Бернишли дә алмыйсың! Миңа, район башлыгы буларак, безнең юкка чыкмавыбызны кайгырту мөһим. Миңа үз гомеремдә ташландык йортларны күрергә язмасын иде. Шунлыктан уңайлы шартлар тудыру зарур. Биредә туарга, анна­ры белем алырга һәм кабат туган җиреңә әйләнеп кайтырга, уңышка ирешергә – мин менә моны каһарманлык дип саныйм. Районнан читтә дә зур уңышларга ирешкән якташларыбыз шактый күп, алар белән дә горурланам. Алар Мөслимне данлый, таныта. Бирегә әйләнеп кайткан геройлар да бар, мәсәлән, Илгиз Исламов, ул – без­нең мактаулы гражданин. Мөслимдә яши, биредә туган, әйләнеше миллиард сумнан арткан «Агромастер» предприятиесен тө­зегән кеше. Анда 300 кеше эшли, уртача хезмәт хакы 40‑70 мең сумны тәшкил итә. Мондый кешене ничек хөрмәт итмисең ди инде?! Шунлыктан мин алардан – үз ка­һарманнарыбыздан – уңышка килү тарих­ларын балаларга батырлык дәресләрендә сөйләүләрен үтенәм. Бу матур һәм бәхетле урында яшәп, күп нәрсәгә ирешеп булган­ны сабыйларның балалар бакчасыннан ук аңлап үсүе бик мөһим.
– Шунлыктан сезнең балалар бак­чаларыгыз – бәхетле, мәктәпләрегез матурмы?
– Мин шулай дип уйлыйм. Бу – туган җиребез бәхете хакына уртак тырышлык, уртак хезмәт нәтиҗәсе. Шәһәрдә нәрсә бар? Бернәрсәгә дә вакыт җитми. Биредә исә вакыт дигән байлык бар. Сәламәтлек һәм вакыт – безгә Аллаһы Тәгалә бүләге. Биредә без тынлыкны ишетәбез, вакытны ишетәбез – менә шул бәхет тә инде.
УКУ, КҮРҮ, ИШЕТҮ, ТОЮ
– Мөслим китапханәсенә кердек. Шундый уңайлы, рәхәт – телефон һәм Интернет турында онытып, укып утырасы гына килә. Сез, мөгаен, укырга яратасыздыр?
– Китап уку ул – җан рәхәте. Мин дини китапларны да, матур әдәбиятны да укыйм. Менә әле күптән түгел Габдрахман Әпсәлә­мовның «Ак чәчәкләр» романын кабат укып чыктым һәм бер хыял пәйда булды... Әбүзәр Гәрәевич портретын безнең док­торларга кычкырып укыйсым килә – табиб һөнәренең акча эшләү мөмкинлеге түгел, бәлки табигый сәләт, күңел халәте икәнен алар да аңласын иде. Моны аңламыйсың икән, син беркайчан да бәхетле булмая­чаксың. Һаман кая да булса йөгерәчәк­сең... Без бит чабыш атлары түгел. Без күрә, ишетә, тоя алабыз.
– Ә сезнең күрергә, ишетергә, тоярга вакытыгыз каламы соң? Һәм гомумән, шәхсән үзегез өчен вакытыгыз каламы?
– Кала. Иртәнге намаздан соң бассейнга барам. Эштә хезмәткәрләремне дә тулы көчләренә эшләтергә тырышам, алар да үс­сеннәр, дип, кайбер вәкаләтләрне тапшы­рам. Минем киңәшчеләрем, дусларым күп, алар ярдәм итә, киңәш бирә. Мин аларның һәркайсына рәхмәтле.
Вакытны бушка үткәрергә яратмыйм. Бик каты арыган булсам да, китап укыйм. Безнең фани тормышыбыз бик кыска бит. Шуңа күрә аны мөмкин кадәр дөрес һәм нәтиҗәле итеп файдаланырга кирәк. Мин 5‑6 сәгать йоклыйм. Кышын чаңгы шуам, җәен уйлана-уйлана сәйран кы­лып йөрүдән һушланам... Урманны, таби­гатьне, утны, суны яратам. Төзү эшләрен. Балаларымны, гаиләмне, әти-әниемне. Әнием минем өчен аккумулятор батарей­касы кебек. Ул миңа көч-куәт бирә. Йомшак күңеллелек, ярата белү – әниемнәндер, әтиемнән исә хезмәт сөючәнлек сәләте күчкән. Аңа быел 70 яшь тулачак, ул әле һаман бер урында тыныч кына утырып тора белми. Бер ир туганым – биредә, сең­лем – Казанда. Бер балам Казанда укый, калганнары әле үзебезнең янда.
МИЛЛИ ИДЕЯ КИРӘК
– Өйдә иминлек булса, эш тә җай ба­рамы?
– Проблемалар бар. Авылларда ваз­гыять катлаулы. Халык картая, яшьләр китә. Статистика шуны күрсәтә: 150 кеше туа, 300 кеше үлә, гәрчә без озын гомер­леләр саны буенча беренче дистәгә керә­без. Хатын-кызлар уртача 83 яшькә кадәр яши. Әмма ир‑атлар иртә үлә. Без аларга тормышның хәмерсез дә бик матур икә­нен берничек тә аңлата алмыйбыз. Үткән ялларда гына да шул сәбәпле биш кешене югалттык. Сәбәбе 90 нчы елларга барып тоташа. Эшсезлек, акчасызлык кешеләрне эчтән какшатты, халык эчкечелеккә са­бышты. Хәзер шул заманның нәтиҗәләрен күрәбез – бу инде чиргә әйләнде.
 
– Котылу юлы бармы соң?
– Милли идея кирәк. Миңа финнар оша­ды – алар үз алларына 30 ел эчендә сәламәт милләт тәрбияләү максатын куйганнар. Моңа кадәр финнарның 60 проценты тәмә­ке тартса, хәзер ирләрнең 13%ы, хатын-кызларның 23%ы гына тарта. Чөнки алар башта тарта торган хатын-кызларга игъти­бар бирмәгән, ир-атларны сәламәтләндерү белән генә шөгыльләнгән. Хәтеремдә, кар­диоүзәктә аның 75 яшьләрдәге җитәкчесе белән сөйләшкән идек. Ул: «Спортзалда үткәрергә тиешле 326 сәгать вакытымны инде күптән үтәдем», – диде. Спорт зал­лары – финнар өчен норма, алар тәүлек буе эшли.
Без дә спортка өстенлек бирәбез. Мөс­лимлеләр скандинавия йөреше белән шө­гыльләнә, чаңгы шуа, велосипедта җил­дерә – боларны мин көн саен яр буенда күреп торам.
Киләчәктә хезмәт күрсәтүне яхшыр­тачакбыз: халыкны тәмле ашатачакбыз, тәмле күчтәнәч бирәчәкбез. Кечкенә кафе­лар төзергә кирәк. Бездә әле туристлык ин­дустриясе тиешенчә үстерелмәгән, чөнки без кешегә матур итеп хезмәт күрсәтә бел­мибез. Мөслим тирәсендәге шәһәрләрдә миллионга якын кеше яши, һәм алар ба­рысы да безгә ял итәргә килә ала, без кабул итәчәкбез – нормаль шартларда, матур урында. Килгән кеше тәмле итеп сыйлан­сын, мөслимдәгечә генә каклана торган казны күчтәнәчкә алып китсен һәм үзен биредә ничек шәп каршылаулары турында башкаларга да сөйләсен иде. Биредә бит – искиткеч табигать. Шәһәрдә – ыгы-зыгы, боларның берсе дә юк.
Шунлыктан күңел авылга тартыла да, безгә авыл җирлеген саклап калырга кирәк. Әмма милли программа булмагач, әлегә авылларны саклау буенча зур бурычлар куелмый. Авылларны саклап калу буенча иллюзияләрем юк. Россия бик зур. Ми­немчә, районнар арасында зур булмаган сәнәгать мәйданчыклары булуы кулай. Кеше 20‑30 минутта барып җитсен, эшлә­сен һәм кире өенә кайтсын. Бу шәһәрләрне бушатыр, авылларга җан өрер иде.
АШ-СУГА КАГЫЛМАГАН КИҢӘШЛӘР
– Нәтиҗә ясыйк: гадәти районны ни­чек алдынгыга әйләндерергә? Акчаны кайдан алырга? Моңа ирешкән район башлыгыннан берничә киңәш.
– Акча һәрвакыт бар ул, аны дөрес файдалану мөһим. Мөмкин булмаган­ны эшләп булмый. Хәзер иң мөһим урын кайда – акча шунда җибәрелергә тиеш.
Без мәктәп һәм хастаханәләрдән башла­дык. Мәктәпләрне ремонтлау программа­сы кысаларында «бездән китсен – иясенә җитсен» кенә дип түгел, матур итеп ремонт ясауга күчтек. Укытучы һәм балаларның күзе яна башлады, сәламәт ярыш рухы пәйда булды.
Хәзер медицинада – кадрлар кытлыгы, бездә исә поликлиникада штат 97%ка, ә стационарда 99%ка тулы. Чөнки без хас­таханәне ремонтлап кына калмадык, тулы бер чаралар комплексы эшләдек: студент­лар белән очрашу, үз абитуриентларыбыз­ны әзерләп, аларның бирегә кайтуын тәэ­мин итү. «Земский доктор» программасы буенча биш елга гына кайтсалар да яхшы, чөнки 70 процент чамасы барыбер бө­тенләйгә калачак. Кеше үзенә уңайлы, рәхәт булган җирдә яши.
Җаваплылыкны үз кулыңа алу мө­һим. Мәсәлән, моннан ике ел элек безгә «Август» компаниясеннән делегация кил­де. Алар Татарстанда үзләренең заман­ча авыл хуҗалыгын үстерү буенча яхшы инвестицион программаларын гамәлгә кертеп булырлык мәйданчык эзли иде. Мин аларны дүрт сәгать буе Мөслим буйлап йөрттем. Парклар, мәктәпләр, китапханә, балалар бакчалары – аларга бөтен социаль структураны күрсәттем. Аннары: «Александр Михайлович, төшке аштан соң кырларны һәм фермаларны карарга барачакбыз», – дидем. Ә ул: «Юк! Җитте! – ди һәм үз хезмәткәрләренә бо­рылып: – әгәр район үзәге шундый икән, безнең бурыч – авыл хуҗалыгын да алар­дан калышмаслык дәрәҗәгә җиткерү!» Һәм шул ел ярым эчендә алар 2 миллиард сум акча кертте! Кечкенә генә Мөслимгә – ике миллиард сум! Һәм, минемчә, без хәзер игенчелек тармагында иң алдынгыдыр. Без элек 80 мең тонна ашлык алсак, хәзер 150 мең тоннага якын ашлык җыябыз. Ике тапкыр күбрәк!
Барысын да этаплап эшләргә кирәк.Әйе, терлекчелек буенча проблемалар бар. Әмма бүген «Август» компаниясе яңа мегакомплекс төзелешен башлады һәм 1 миллиард 200 миллион сум акча кертә. Бу безнең өчен акылга сыймаслык саннар. Алар ни өчен безгә акча кертә? Чөнки аларга безнең уңайлы мохит ошый. Без төзекләндерүдән макроэффект алдык.
Россиядә авыл хуҗалыгы техникасы җитештерү буенча «Россельмаш»тан соң бишенче булган «Агромастер» ком­паниясе бүген «Татарстан» сериясеннән Т‑360 тракторлары проектына алыныр­га ниятли. Аларның конструкторлары – бөтен конструкторлар арасында элита. Конструктор үзенә уңайсыз булган җирдә яши алмый. Шунлыктан биредә яшәячәк.
– Сез ничек уйлыйсыз, мөслимлеләр сездән уңдымы?
– Мин мөслимлеләрдән уңдым. Бу – минем ватаным. Аларның мине ише­түләре – зур бәхет. Аларның миңа ыша­нулары – зур бәхет. Халыкның минем арттан иярүенә дә бәхетле мин. Монда тууым һәм биредә файда китерә алуым белән бәхетле.
Быел без Бөтенроссия авыл сабан туен үткәрәчәкбез. Бер федераль җыен – Мәскәүдә, икенчесе – Мөслимдә. Мин мо­ның зур җаваплылык икәнен аңлыйм. Һәм безгә уңайлыклары булган авыл көнкүрешенең нинди булуын күрсәтә алу бик кадерле. Без үзгәрәбез, үсәбез. Мөслимнең шигаре: «Традицияләрне саклап, без иң яхшы, заманча бурычлар­ны тормышка ашырабыз». Хак сүзләр, без трендта булырга тиеш.
 
 

БЕЗГӘ КИРӘК БУЛАЧАК:

• Мөслим казы – 1 данә;


• алма – 6 данә;


• кара җимеш – 300 г;


• тәменчә тоз;


• аджика – 1 кечкенә банка.

 
Турыйбыз!
Тутырабыз!
Болгатабыз!
Сылыйбыз!
Куябыз!
Пешерәбез!
Алабыз!
Бизибез!
 

 
Фото: Александр Ефремов