Пугачёв хәзинәләре кайда яшерелгән

Без Татарстан риваятьләрен җыюыбызны дәвам итәбез, ни дисәң дә, безнең якларда алар бик күп таралган. Яшел Үзән районы да бай андыйларга. Һәм менә әлеге матур җирләрдән – матур бер риваять.
Яшел Үзән районында Ва­сильево тимер юл стан­циясеннән ерак та түгел Красный Яр дигән авыл бар. Кайчандыр моннан каторжаннарны Себергә куа торган олы юл (тракт) узган. Бервакыт зынҗырлы тоткыннарның хәсрәтле делегациясе авыл янында ял итәргә туктал­ган. Каторжаннарны саклаучы солдатлар, төенчекләрен чишеп, сыйланырга керешкән, ә бичара тоткыннар яшел чирәмгә утырып ял итә алуларына да шат булган. Ерак та түгел авыл баеның көтүен көткән яшь малай шунда бер колагына сыңар алка таккан алҗыган казакның бер сынык икмәк соравын ишетеп алган. Һәм, солдатларга сиздермичә генә, ризыклы төенчеген бө­тенләе белән аңа тапшырган. Ә ул катор­жан – Пугачёв бунтында катнашкан казак есаулы – малайга кыю атаман гаскәрләре талап җыйган хәзинәнең яшерелгән уры­нын әйткән. Серне ачканда, есаул аннан бер генә нәрсә әйткән: әгәр каторгадан кача алса, хәзинәнең бер өлешен алыр өчен монда әйләнеп киләчәк.
Тоткыннарны Себер ягына алып киткән­нәр, ә көтүче малай Пугачёв есаулы күр­сәткән хәзинәне чыннан да эзләп тапкан, байдан үзенә ирек сатып алган һәм сәүдә эшен башлап җибәргән. Һәм ул көтүченең фамилиясе – Атлашкин – шул вакыттан күренекле сәүдәгәрләр исемлегенә кергән.
Бу риваятьтә нинди дә булса дөреслек бардырмы-юктырмы – Зеленодольск хал­кы моны ант итеп раслый алмый. Әмма, сакланып калган сату‑алу документына караганда, Одинцово утарының (Крас­ный Яр элек шулай йөртелгән) 1881 елда отставкадагы полковник Осо­киннан Красный Ярдан бер­ничә чакрым ераклыктагы мари авылы Кожласолада яшәүче, икенче гильдия сәүдәгәр Михаил Атлаш­кин тарафыннан сатып алынганы билгеле. Бәлки, ул сәүдәгәр чыннан да ри­ваятьтә сөйләнгән көтүче малайның буыны булган­дыр. Чөнки, ул утарны сатып алганнан соң, биредә эшләр югары үрләп киткән: ике катлы бай йортын яңартып төзегәннәр, аның ярымподвалында сәүдәгәр зур булмаган чыпта фабрикасы ачкан, аннан товарлар ташу өчен каплар һәм капчыклар теккәннәр.
Атлашкинның Идел буйлап ашлык һәм агач ташый торган берничә баржасы да булган. Моннан тыш, Сумка елгасы яр­лары буенда печәнлек-болыннары булуы мәгълүм. Аның көтүче нәселеннән чыккан­лыгы турында һәрвакыт ярлыларга булы­шуы, ә җәй көннәрендә болында оста итеп печән чапканлыгы да сөйләп тора. Раифа монастыреның дүрт баскычлы чаң манара­сы аның акчаларына төзелгән. Атлашкиннар нәселенең бер вәкиле аның чикләрендә күмелгән.
Җирле крестьяннар үз бариннарын иге­лекле кеше буларак таныганнар. Шуңа күрә, революциядән соң большевиклар байлыкны реквизицияләүне игълан иткәч, аларның үз бариннарының мөлкәтенә куллары күтәрелмәгән. Моннан тыш, алар сәүдә­гәрне әзерләнеп килүче экспроприация турында алдан кисәткәннәр, һәм Николай Атлашкин, үз милкен ике олауга төяп, авыл­дан Казанга чыгып киткән. Аның йортын Атлашкинны һәм аның игелекле эшләрен бөтенләй белмәгән кешеләр генә талаган.