«Тәүбә» - балачак сабаклары

Ки­бет­тән тә­мә­ке алыр­га дип, Ша­мил бе­лән икәү та­вык оя­сын­нан кү­кәй чәл­дер­дек. Сату­чы Гай­шә апа без­нең кү­кәй­ләр­не бик җен­тек­ләп, ут­ка ку­еп ка­ра­са да, чә­бер­чек­ле­сен та­ба ал­ма­ды.
— Нәр­сә ала­сыз? — ди.
— Тә­мә­ке.— Ми­нем өчен Ша­мил җа­вап бир­де.
— Кем­гә?
— Әти­гә.
Ярый әле Ша­мил­нең ял­ган­лар­га кы­ю­лы­гы җит­те. Мин бул­сам, тот­лы­гып то­ты­лыр идем.
Шыр­пы әзер иде. Тик ме­нә кай­да­рак ка­чып тар­тыр­га? Ке­ше-ма­зар­га кү­рен­мәс­кә иде бит! Шу­лай ап­ты­рап тор­ган­да, Ша­мил:
— Әй­дә, Ба­яр ур­ма­ны­на сыз­дык,— ди­де.— Ерак тү­гел ич...
— Кит­тек...
Чап­тык кы­на. Авыл ар­тта кал­ды. Ур­ма­нда ты­ныч. Без­не бер­кем дә күр­ми. Үзе­без­не егет­ләр­чә си­зә­без. Ике бар­мак ара­сын­да тә­мә­ке. Әтәч Кә­рим­не­кен­нән ким тү­гел. Тө­тен ал­ка­ла­рын, өреп, күк­кә чө­я­без. Кы­зык! Ми­ңа Ша­мил­нең авы­зын ач­кан­да кү­рен­гән шык­сыз ка­зык те­ше ге­нә ошап бет­ми бе­тү­ен. Шу­лай да зы­ян юк, ул мин­нән кы­ю­рак. Тә­мә­ке­нең бер­сен бе­те­рә­без, икен­чесен баш­лый­быз. Аяк астын­да­гы түмг­әк­ләр­гә фырт кы­на ти­беп уза­быз, ан­да су­гы­ла­быз, мон­да су­гы­ла­быз. Бар ур­ман без­не­ке, ур­ман­га без ху­җа.
Йө­ри тор­гач, ку­ак ара­ла­рын­нан кар­шы­быз­га мә­че ка­дәр ге­нә өч бү­ре ба­ла­сы йө­ге­реп чык­ма­сын­мы?! Без­не кү­рү­гә, ки­ре бо­ры­лып ча­бар­га ке­ре­ште­ләр. Кит­тек ку­ып. Шун­дый те­ре­ләр, һич ке­нә дә тот­ты­рыр­га те­лә­ми­ләр. Бер­се, чит­кә ае­ры­лып, куе ку­ак­лар ара­сы­на ке­реп шыл­ды. Кал­ган ике­се ар­ты­ннан эл­дерт­тек. Ку­ып кы­на җи­тә­без ди­гән­дә, бо­лар җир ас­ты­на ка­зыл­ган ку­ыш­лык­ка — бү­ре өне­нә ке­реп кач­ты­лар. Ша­мил тук­тап кал­ма­ды, арт­ла­рын­нан мү­кә­ләп, өн­гә ке­реп кит­те.
Мин чит­тән ге­нә кү­зә­теп то­рам. Хә­зер, мәй­тәм, Ша­мил бү­ре ба­ла­ла­рын ко­ла­гын­нан эләк­те­реп чы­га ин­де, дим. Шул­чак уң ягы­ма бо­ры­лып ка­ра­сам, ни күз­лә­рем бе­лән кү­рим, бо­зау ка­дәр со­ры бү­ре ба­шын игән дә туп-ту­ры өне­нә таба аш­ыга. Тел­сез кал­дым. Агач ба­шы­на ни­чек ме­неп кит­кә­нем­не сиз­мә­дем дә. Бет­тек, мәй­тәм. Аяк-кул­ла­рым де­рел­ди баш­ла­ды. “Ша­мил­не чәй­нәп ата ин­де бу”,— дим. Күз - бү­ре­дә. Ерт­кыч өне­нә ки­леп җит­те дә ми­нем як­ка та­ба бо­рыл­ды. Әл­лә... ми­ңа теш кай­рый ин­де? Ниш­ләр­гә? Баш әй­лә­неп ки­теп, бү­ре авы­зы­на ба­рып төш­мим та­гы, дип, бо­так­ка чы­тыр­дап ябыш­тым. Ка­ра! Бү­ре өне­нә ар­ты бе­лән ке­рә икән. Чы­гар­га уңай бул­сын өчен­дер ин­де. Бү­ре­нең ба­шы ти­шек­тән кү­ме­лүе бул­ды, Ша­мил кыч­кы­рып аваз сал­ды:
— Ңә­мит! Тук­та әле, мин чык­кач ке­рер­сең,— ди.
Шул­чак со­ры бү­ре, күз­лә­рен акай­тып, өнен­нән аты­лып та чык­ты, бер­ни­гә дә ка­ра­мый, туп-ту­ры агач­лар эче­нә ке­реп югал­ды. Әһә, мәй­тәм, без­дән ку­рык­ты бу...
Ша­мил, тә­ки ике бү­ре ба­ла­сын эләк­те­реп, ку­ыш­тан ар­ты бе­лән мү­кә­ләп чык­ты да ми­ңа дә­шә:
— Әй, кай­да син?
— Мон­да,— дим, агач ба­шын­нан тө­шә-тө­шә.
— Кая кач­тың?
— Кач­мас­сың, си­нең арт­тан бү­ре ке­реп кит­сен дә.
— Бү­ре? Шыт­тыр­ма әле. Ми­нем бе­лән ка­чыш уй­на­мак­чы бу­ла­сың.
— Ипи­дер. Бү­ре ти­шек­кә ар­ты бе­лән кер­еп кит­те дә, син кыч­кыр­гач, кур­кып, ка­я­дыр кач­ты. Тиз­рәк шы­лыйк мон­нан, йә кө­тү­лә­ре бе­лән ки­леп чы­гар­лар.
Һәм без бү­ре ба­лала­рын эләк­тер­дек тә тиз генә авыл­га юл тот­тык. Кай­тып җи­тә­рәк ба­ты­рай­дык. Бү­ре ба­ла­ла­рын то­ту си­ңа уен-му­ен тү­гел ул!.. Әле бү­ре­нең без­дән ни­чек кур­кып кач­ка­нын да сөй­лә­сәң, ышан­мас­лар...
Кай­ту бе­лән бү­ре ба­ла­ла­ры­на эт оя­сын бу­шат­тык. Хә­бәр бө­тен авыл­га та­ра­лып өл­гер­де. Та­был­дык­лар­ны чи­рат­ла­шып туй­ды­ра­быз, бер­гә уй­на­та­быз. Әй ча­бы­ша­лар, әй ко­ты­ры­на­лар. Бер га­лә­мәт ин­де! Ят­сын­мый­лар. Кө­чек­кә дә тиз ия­лә­шеп кит­те­ләр. Авыл­да без­нең исем­не тел­гә ал­маган ке­ше юк.
Бер көн үт­те, ике... Ту­ып тор­ган яңа­лык­лар­ны без­гә җит­ке­рә то­ра­лар: “Ки­чә бер бү­ре зи­рат ба­шын­да Ба­рый абый каз­ла­рын бо­тар­ла­ган”, “Бү­ген төн­лә Әнәс­ләр са­ры­гын бү­ре бу­ган”. Бу нин­ди та­ма­ша? Бө­те­не­се Ша­мил бе­лән ми­не кар­гый­лар. Бар­сы­на да без га­еп­ле. Янә­се, бү­ре ба­ла­ла­рын ник алып кайт­ты­гыз? Ку­лы­гыз ко­рыр. Бер бү­ре, Ка­мыш­лы күл бу­е­на ки­леп, көн дә йол­дыз­лар­га кар­ап улап то­ра икән. Хә­веф­ле хә­бәр җит­ке­рер­гә те­лә­гән­дәй, әл­лә нин­ди са­гыш­лы та­выш­лар чы­га­ра, ди. Имеш, шу­лай ба­ла­ла­рын го­зер­ләп со­рый. Мо­ңа без ге­нә га­еп­ле, без яра­мас эш кыл­ган. Бә­ла­сен­нән ба­ша­як, тиз­рәк ил­теп таш­ла­гыз бү­ре ба­ла­ла­рын, ди­ләр. Без­не бү­ре ба­ла­ла­ры бе­лән уй­нау­дан ты­я­лар.
Бу әр­ләр­нең ба­шы әни­нең тә­мә­ке тарт­кан ис­не си­зү­дән баш­лан­ды. “Ә­ле син шу­лай ка­чып тә­мә­ке тар­тыр­га йө­ри­сең­ме? Чу­кын­чык. Ата­ңа әй­теп җа­ның­ны ал­дыр­тыр­мын, бел аны”,— дип, ко­лак­ны кы­зарт­кан­чы бор­ды. Бү­тән ул эш­не эш­лә­мәс­кә вәгъ­дә би­рер­гә ту­ры кил­де.
Бер­ни­чә көн уз­гач, ниш­ләп­тер бү­ре ба­ла­ла­ры бо­е­гып кал­ды. Урам, ише­гал­ды буй­лап чап­мый­лар да. Кө­чек­кә дә ис­лә­ре кит­ми баш­ла­ды. Бир­гән сө­те­без­не дә ис­нәп ка­рый­сы­ла­ры кил­ми. Ко­лак­ла­ры әрек­мән ке­бек шәл­пе­рәй­де. Күз ка­бак­ла­рын моң бас­кан, мөл­де­рә­гән күз­лә­ре без­гә рән­җеп ка­рый сы­ман. Ән­кә­лә­рен са­гы­ну­дан­мы? Алар шат бул­ма­гач, без­гә дә кү­ңел­сез. Ка­рап-кар­ап то­ру­ла­ры шун­дый кыз­га­ныч бу­лып кит­те. Нәр­сә­гә­дер нәү­миз­лә­нә­ләр. Әл­лә үп­кә­ләп без­не кар­гау­ла­ры. Май сыз­ган­дай көй­сез­лә­неп, хәл­сез­лә­нә ба­ра­лар. Юк, мон­дый җан ия­лә­рен кү­рә­лә­тә үте­реп бул­мас, ди­дек тә ки­ре ур­ман­га ал­ып кит­тек. Ба­рып җит­кәч, бү­ре өне­нә кер­теп җи­бәр­дек. Ан­нан, чит­кә­рәк ки­теп, бер агач ба­шы­на мен­дек тә бү­ре­нең кил­гә­нен кө­тә баш­ла­дык. Бү­ре юк та юк. Әл­лә, без­не си­зеп, якын ки­лер­гә кур­ка ин­де. Озак­ла­гач, кай­тыр­га бул­дык. Ур­ман эчен­нән, сул­га­рак бо­рыл­гач, алан сы­мак ачык­лык­ка ки­леп чык­тык. Кы­рый­дан гы­на үтеп бар­ган­да, алан поч­ма­гын­да­гы бер чо­кыр өс­тен­дә че­бен­нәр мыж­гып уй­ный. Әл­лә шөп­шә оя­сы бар ин­де? Якын­рак ки­леп ка­ра­сак, ап­ты­рап кит­тек. Чо­кыр­да те­ге көн­не өнен­нән аты­лып чык­кан со­ры бү­ре­нең үле гәү­дә­се ау­нап ята. Ба­ла­ла­рын кыз­га­ну­дан өр­кеп кач­кач, йө­рә­ге яры­лып үл­гән икән, мес­кен­нең. Ни кыз­га­ныч! Нәр­сә әй­тер­гә дә бел­ми, ты­нып кал­дык. Күз ал­ды­на әни­сез кал­ган ятим бү­ре ба­ла­ла­ры ки­леп бас­ты. Алар ча­бы­шып, ша­я­рып йө­рү­лә­рен­нән тук­та­ган­нар, мөл­де­рә­мә күз­лә­рен без­гә тө­бәп кал­ган­нар да: “Ни­гә без­не әни­сез кал­дыр­ды­гыз?” - ди­ләр сы­ман. Чын­нан да, ниш­лә­дек без?! Ата бү­ре юк­ка гы­на, авыл ба­шы­на ки­леп, күк­ләр­гә ба­га-ба­га ела­ма­ган­дыр.
Без ана бү­ре янын­нан тын гы­на баш­ла­ры­быз­ны иеп куз­га­лып кит­тек. Ике­без дә эч­тән бү­тән ва­кыт­та җан­вар­лар­ның ба­ла­ла­ры­на ти­мәс­кә ант ит­тек.
Камилә Гыйльметдинова рәсеме