Яңа Шимбәр – бер йодрык булып яшәү
Кечкенә авылның олы тарихы
25 декабря 2019
Күз алдына китерегез: авылда бер урам һәм анда кеше яши торган унтугыз йорт бар. Мәктәп, мәчет, клуб, кибет – берсе дә дә юк. Әтнә районының Яңа Шимбәр авылы кешеләре әнә шулай гомер итә.
«КИБЕТ УРЫНЫНА – ҺӘЙКӘЛ»
Дөрес, кайчандыр биредә мәчет, мәктәп, клуб булган. Иң кызыгы һәм кызганычы – боларның барысын да бер бина үзенә сыендырган. Совет хакимияте килгәннән соң, мәчеттән башлангыч мәктәп ясаганнар. Берничә елдан соң, балаларны күрше авылга җибәреп, мәктәпне клуб иткәннәр. Тик әлеге тарихлы, борынгы бинаны күреп булмады – аны берничә ел элек сүткәннәр.
Яңа Шимбәрдә халык өчен мөһим урын булып райпо кибете эшләгән. Тик узган ел ул иске таш бинаны да сүткәннәр икән. Хәзер бу урында һәйкәл торгызып яталар.
– ТР Президенты Аппараты җитәкчесе Әсгать Сәфәров тумышы белән Яңа Шимбәрдән, – дип сөйләде Түбән Көек авылы җирлеге башлыгы Фәргать Мөхәммәтгалиев. – Бөек Ватан сугышында һәлак булган, катнашкан кешеләрнең исемен мәңгелештерү аның идеясе иде. ТР Президенты Аппараты җитәкчесе һәйкәл эшләүне тулысынча үзе күтәрә.
Моңа кадәр Яңа Шимбәрдә һәйкәл булмаган. Бары сугышта һәлак булганнарның исемен мемориал тактага гына язып куйганнар. Һәйкәл янәшәсенә, элеккеге клуб урынына, зур булмаган корылма ясау планы да бар икән. Монысы да Әсгать Сәфәров идеясе.
– Авылда мәчет юк бит. Әбиләргә кереп дога уку өчен бер урын кирәк, әлбәттә, – диде Фәргать Мөхәммәтгалиев.
Яңа Шимбәрдә райпо кибете эшләгән. Тик узган ел ул иске таш бинаны сүткәннәр. Хәзер бу урында һәйкәл торгызып яталар.
Җирлек башлыгы белән әнә шулай авылның «үзәген» карап, фотога төшереп торган арада бер машина килеп туктады. Күчмә кибет икән. Кешеләрне махсус чакырып чыгардылар диярсең: капкадан бер‑бер артлы апалар, әбиләр күренде. Санаулы минут эчендә сигезләп хатын‑кыз җыелды. Мөлаем генә сатучы кыз, товарларны әрҗә белән яңа яуган карга тезеп куйды. Ипи, тоздан башлап, мандарин, виноград, балык, казылык кебек ризыкларга кадәр бар. Без, журналстларга шул гына кирәк, эчкерсез, ачык апалар белән туйганчы сөйләштек.
Халык ризыкка аптырамый: райпо сәүдә челтәре машинасы да, шәхси кибет тә атнага икешәр тапкыр килә, ди. Авыл кешеләре соңгысын ныграк мактады: «Товар күбрәк», – диделәр. Яңа Шимбәрдә кибет тотуның файдасы юк – кеше саны аз булгач, утка, газга, кибетчегә түләнгән хезмәт хакы акланмый. Шуңа күрә иң яхшысы – менә шундый күчмә кибетләр. Халык көнен, сәгатен белеп, товар төягән машинаны кадерле кунак кебек көтеп тора.
Мәктәп, мәдәният учагы булмаса да, Яңа Шимбәрнең юллары яхшы. Дистә еллар элек үк авылга асфальт юл кергән. Һәр йортта газ, су бар. Ни кызганыч, яшәргә кешесе генә аз.
БИШ ЕЛГА – ДҮРТ БАЛА!
Яңа Шимбәрдә 60 кеше яши, 31 йорт бар. Әле аларның да унтугызында гына торалар. Бер мәктәп яшендәге, өч бакча баласы бар. Һәм алар барысы да – бер йорттан! Әлбәттә, без бу гаиләгә дә кердек. Габдрахмановлар берсеннән-берсе кечкенә дүрт бала үстерә икән. Каенана, ул-килен, оныклар – бер йортта тату гына яшәп яталар.
– Ирем Айнур белән бер сыйныфта укыдык, – дип сөйләде Алсу. – Унберне тәмамлаганнан соң, Әтнәдә һөнәр училищесында укыдык. Айнур эретеп ябыштыручы, мин пешекче һөнәрен үзләштердем. Аннан Айнур армиягә китте. Хатлар язышып, телефоннан сөйләшеп тордык. Булачак ирем хәрби хезмәтен тәмамлап кайткач, «Оргсинтез» заводына урнашты. Мин исә «Катык» ресторанында эшләдем. Тик, гаилә коргач, авылга кайтырга булдык. Әти-әниләр янында тормыш итүне җайлырак дип таптык.
Алдан күреп шундый нәтиҗәгә килгәннәр диярсең: Габдрахмановлар биш елга дүрт бала алып кайта! Яшь гаиләгә мондый чакта әти‑әни ярдәме ничек кирәк икәнен аңлатып тору кирәк түгелдер...
Габдрахмановлар биш елга дүрт бала алып кайткан.
– Балалар бөтен кешегә җитте, – ди ана кеше. – Каенанам, Иске Шимбәрдәге әти‑әнием – барыбыз бергә карадык. Олы кызыбыз Лилиягә дүрт яшь тулганда икенчесен – улыбыз Ринатны алып кайттык. Аңа яшь ярым булганда игезәк улларыбыз – Рәдис белән Рәмис туды.
Лилия бүген Түбән Көек төп белем бирү мәктәбенең икенче сыйныфында укый. Мәктәп автобусы Яңа Шимбәргә фәкать аның өчен генә килә икән. Ә малайларны ана кеше үз машинасы белән көн саен Түбән Көек балалар бакчасына илтә. Үзе дә мәктәптә – техник персонал булып эшкә кергән. Ә менә гаилә башлыгы Айнур көн саен Казанга йөреп эшли.
– «Ана капиталы» акчасына Казаннан бүлмә дә алып куйдык, – ди Алсу. – Аны арендага бирдек, ирем исә көн саен безнең янга кайтып йөри. Казан безгә әллә ни ерак түгел бит – 60 чакрым тирәсе. Әлегә менә шулай көн итәбез.
– Ирең дә Казанда эшли, яшәргә бүлмәгез дә бар икән, Казанга китәсегез килмиме соң? – дим Алсуга.
– Юк, нинди китү, ди. Шәһәрне яраткан булсак, кайтмаган да булыр идек.
– Яңа Шимбәрдә бер генә социаль объект та юк бит. Ә сездә – балалар... – дим, үз сүземне бирмәскә тырышып.
Тик Алсу бирешми:
– Түбән Көек өч кенә чакрым безгә. Машиналарыбыз бар. Каенанам да кибеттә эшли. Барыбыз бергә иртән чыгып китәбез, кич кайтабыз. Шәһәрдә дә өч кенә чакрым эшеңә барасың инде. Аның каравы, авылда тыныч, саф һава... Яшәргә дә шәһәрдәге кебек күп акча китми.
Халык ризыкка аптырамый: райпо сәүдә челтәре машинасы да, шәхси кибет тә атнага икешәр тапкыр килә, ди. Авыл кешеләре соңгысын ныграк мактады: «Товар күбрәк», – диделәр.
ФЕРМЕР БУЛУ ҖИҢЕЛМЕ?
Авылда кеше яши торган унтугыз йорт булса да, савым сыерлары утыз баштан артык. Монда тагын бер нәрсәне искәртергә кирәк: унтугыз йортның күбесендә өлкәннәр яши, алар инде мал асрамый. Шулай булгач, нигездә, алты‑җиде йортта сыер тоталар.
Фидаил һәм Люция Мөхәммәтҗановлар – авылның иң күп мал тотучылары. Алай гына да түгел, фермер булып теркәлгән бердәнбер гаилә.
– Быел сентябрьдә грант оттык, – диде гаилә башлыгы. – Барлыгы 2 миллион 970 мең сум булды. Ул акчага техника алдык, печән җыю өчен кирәк-яракларын да юнәттек. Калган акчага ун баш мөгезле эре терлек алачакбыз. Үзебезнең әлегә ун баш савым сыеры, берничә баш танабыз бар.
Мөхәммәтҗановларның мал асрау буенча тәҗрибәләре зур – гаилә башлыгы гомере буе колхозда эшләгән, ферма мөдире булып та торган, хуҗабикә исә бозаулар караган. Өйдә дә өчәр-дүртәр сыер асраганнар. Мөхәммәтҗановлар пай җирләрен үзләре эшкәртә, алар 14 гектарны тәшкил итә икән.
– Киләчәктә тагын берничә пай җире алу ниятебез бар, – ди хуҗа кеше. – Кыш чыгарлык печән, салам кирәк бит. Грантның тәртибе бар – баш санын 25 тән киметмәскә кирәк. Ә безнең пай җирендә аның кадәр мал өчен печән, иген үстереп булмый.
Яңа эш башлаган фермерларның планнары күп – зуррак ферма бинасы төзү, сөтне эшкәртеп сату... Ә бүген алар сөтне литрын 21 сумнан дәүләткә тапшыра.
– Декабрь, гыйнвар ае‑сөткә бәянең иң кыйммәт вакыты,-диде Люция Мөхәммәтҗанова. – Язга 20 сумнан да кимрәк була. Менә мин шуңа аптырыйм: колхоз сөтен бүген 27 сумнан җыялар, ә хуҗалыкныкы нигә кимрәк бәядән йөри? Без дә бит бер дигән, югары сортлы сөт тапшырабыз!
Мөхәммәтҗановлар бер ул, бер кыз тәрбияләп үстергән. Алар инде зурлар, үзләре әти‑әни булган, Казанда яшиләр.
– Балаларыгызны да бу эшкә тартасыгыз килмиме? Ни дисәң дә, сез олыгаю ягына барасыз, – дидем гаилә башлыгына.
Ире җавап биргәнче, хуҗабикә уенын‑чынын бергә кушып әйтеп куйды:
– Күп итеп акча керә башласын әле, кайтырлар. Үзеңә эшләү файдалырак бит ул...
– Андый уйлар да бар, – диде Фидаил абый. – Улым бу эшкә алынубызны бик хуплый. Документлар артыннан да үзе йөрде. Эшләп китик әле, күз күрер. Үзебез дә карт түгел бит әле, 55 яшь тә юк. Менә пенсия яшен дә арттырдылар. Шулай булгач, эшләргә дә эшләргә.
Авыл җирлеге башлыгы Фәргать Мөхәммәтгалиев әлеге гаилә турында: «Авыл өчен җан атып торучылар», – диде. Зират тирәләрен тоту, башка эшләр дисеңме, Мөхәммәтҗановлар гел беренче икән.
Авылга яңалык алып килүчеләр дә алар. Мисал өчен, ике ел элек «электропастух» алып куйганнар.
– Сыер башыннан 1800 сум җыелдык, – диде Фәргать абый. – Малай алып кайтып бирде, сыйфатлысын алдык. Беренче елны 2 чакрымга җитә торган чыбык белән мәйданны уратып алган идек. Быел баш саны арткач, көтүлек мәйданын арттырдык. «Электропастух» бик җайлы инде, иртән малларны озатып куясың, кичен барып аласың.
Шимбәрлеләргә мал асрау өчен бөтен мөмкинлек тә бар – чишмә, таулар йортларыннан өч йөз метрда гына. Көтүлек җирләре дә шунда гына. Шуның өчен дә авылда гомер-гомергә күпләп мал тотканнар.
Фидаил һәм Люция Мөхәммәтҗановлар – авылның иң күп мал тотучылары. Алай гына да түгел, фермер булып теркәлгән бердәнбер гаилә.
НӘСЕЛЛЕ ТЕГҮЧЕЛӘР
Авылның атаклы тегүчесе – Римхать Галимҗанов янына да кердек. Тормыш иптәше Флюра апа белән икәү яшиләр. Римхать абый күп еллар өйдә кия торган җылы аяк киемнәре теккән. Дөрес, соңгы бер‑ике елда бу эшне ташлаган инде. Ни өчен дигәндә, беренчедән – сорау юк, икенчедән – олыгаю үзен сиздерә икән. Тик шулай булса да, «Зингер» тегү машинасы йортның түрендә тора. Күңеле төшеп киткәндә Римхать абый аның артына утырып, келтер-келтер иттереп, нәрсә булса да тегеп ала.
– Бу әтидән калган машина, – диде ул. – Әти авылның атаклы тегүчесе булган. Мин үземне белгәннән бирле – машина артында. Мактану түгел, дөресе шулай: иң авыр заманнарда да ялангач йөрмәдем. Күлмәк, бишмәт, аякка чүәк – әти мине гел матур киендерде. Авылдагы малайларга да киемнәр тегеп бирә иде.
– Бу машинага ничә ел, беләсезме? – дим.
– Юк, белмим. Йөз генә түгел инде. Аны инде миңа сорап та килделәр. Бер елны бит «Зингер» машиналарын җыеп йөрделәр. Бирмәдем. Әти истәлеге бит ул. Инде хәзер бик яхшы текми дә, шулай да йортның иң кадерле ядкаре ул. Балачагым истәлеге. Миннән соң балалар теләсә нишләтерләр. Ә мин исән чагында торсын.
https://www.youtube.com/watch?v=WW8rAfqLnDg
Тик Флюра апаның әлеге тегү машинасына үз мөнәсәбәте икән. Сәбәбе менә нәрсәдә:
– И-ии, бу машина аркасында күргәннәрем, – дип сөйләде хуҗабикә. – Римхать колхозда тракторда эшләп кайта да тегү машинасы каршына килеп утыра. Төне буе келтер-келтер килгән тавыш тынмый. Тавышы ярар инде, аннан чыккан пычрагы хикмәт! Ул иске‑москы пальто, плащлардан күпме чүп, тузан чыкканын үзем генә беләм... Римхатьне әрли торган идем: «Юк, эшләмим, дип әйт!» Ә ул барыбер үзенекен эшләде.
Римхать абыйга чималны кешеләр үзләре алып килгән. Иске туннар, бишмәтләр – барысы да эшкә яраган. Останың даны еракларга кадәр таралган булган – Арча, Әтнә, хәтта Казан кешеләренә дә аяк киемнәре тегеп биргән ул.
– Хәзер генә бит – кибет-базарларда җаның ни тели, шул бар, – диде тегү остасы. – Ул чагында юклык заманы...
– Алайса сезнең дәрәҗәгез зур булган? – дим.
– Зур, дип... (Көлә). Сорап килгәч, кешегә: «Юк», – дип әйтергә кыен бит. Кемдер фермада, кемдер заводта эшли. Кешеләрне кызгана идем... Эшем өчен зур акча сорамадым, «кул җиле» дип бирәләр иде.
Галимҗановлар ике кыз тәрбияләп үстергән. Кызларының берсе дә бабалары, әтиләре һөнәрен дәвам итмәгән. «Алар тегүченең авыр хезмәт икәнен күреп үсте, шуңа андый теләкләре булмады», – диде ана кеше.
...Кызык сәфәр булды бу. Иң хикмәтлесе – авылның җитмеш процентка якын кешесе белән танышып, аралашып чыктык. Кечкенә авылларга хас бер сыйфат – бердәмлек. Бу сыйфат шимбәрлеләргә дә хас.
– Бу әтидән калган машина. Әти авылның атаклы тегүчесе булган. Мин үземне белгәннән бирле – машина артында,-диде Римхать Галимҗанов.
«КИБЕТ УРЫНЫНА – ҺӘЙКӘЛ»
Дөрес, кайчандыр биредә мәчет, мәктәп, клуб булган. Иң кызыгы һәм кызганычы – боларның барысын да бер бина үзенә сыендырган. Совет хакимияте килгәннән соң, мәчеттән башлангыч мәктәп ясаганнар. Берничә елдан соң, балаларны күрше авылга җибәреп, мәктәпне клуб иткәннәр. Тик әлеге тарихлы, борынгы бинаны күреп булмады – аны берничә ел элек сүткәннәр.
Яңа Шимбәрдә халык өчен мөһим урын булып райпо кибете эшләгән. Тик узган ел ул иске таш бинаны да сүткәннәр икән. Хәзер бу урында һәйкәл торгызып яталар.
– ТР Президенты Аппараты җитәкчесе Әсгать Сәфәров тумышы белән Яңа Шимбәрдән, – дип сөйләде Түбән Көек авылы җирлеге башлыгы Фәргать Мөхәммәтгалиев. – Бөек Ватан сугышында һәлак булган, катнашкан кешеләрнең исемен мәңгелештерү аның идеясе иде. ТР Президенты Аппараты җитәкчесе һәйкәл эшләүне тулысынча үзе күтәрә.
Моңа кадәр Яңа Шимбәрдә һәйкәл булмаган. Бары сугышта һәлак булганнарның исемен мемориал тактага гына язып куйганнар. Һәйкәл янәшәсенә, элеккеге клуб урынына, зур булмаган корылма ясау планы да бар икән. Монысы да Әсгать Сәфәров идеясе.
– Авылда мәчет юк бит. Әбиләргә кереп дога уку өчен бер урын кирәк, әлбәттә, – диде Фәргать Мөхәммәтгалиев.
Яңа Шимбәрдә райпо кибете эшләгән. Тик узган ел ул иске таш бинаны сүткәннәр. Хәзер бу урында һәйкәл торгызып яталар.
Җирлек башлыгы белән әнә шулай авылның «үзәген» карап, фотога төшереп торган арада бер машина килеп туктады. Күчмә кибет икән. Кешеләрне махсус чакырып чыгардылар диярсең: капкадан бер‑бер артлы апалар, әбиләр күренде. Санаулы минут эчендә сигезләп хатын‑кыз җыелды. Мөлаем генә сатучы кыз, товарларны әрҗә белән яңа яуган карга тезеп куйды. Ипи, тоздан башлап, мандарин, виноград, балык, казылык кебек ризыкларга кадәр бар. Без, журналстларга шул гына кирәк, эчкерсез, ачык апалар белән туйганчы сөйләштек.
Халык ризыкка аптырамый: райпо сәүдә челтәре машинасы да, шәхси кибет тә атнага икешәр тапкыр килә, ди. Авыл кешеләре соңгысын ныграк мактады: «Товар күбрәк», – диделәр. Яңа Шимбәрдә кибет тотуның файдасы юк – кеше саны аз булгач, утка, газга, кибетчегә түләнгән хезмәт хакы акланмый. Шуңа күрә иң яхшысы – менә шундый күчмә кибетләр. Халык көнен, сәгатен белеп, товар төягән машинаны кадерле кунак кебек көтеп тора.
Мәктәп, мәдәният учагы булмаса да, Яңа Шимбәрнең юллары яхшы. Дистә еллар элек үк авылга асфальт юл кергән. Һәр йортта газ, су бар. Ни кызганыч, яшәргә кешесе генә аз.
БИШ ЕЛГА – ДҮРТ БАЛА!
Яңа Шимбәрдә 60 кеше яши, 31 йорт бар. Әле аларның да унтугызында гына торалар. Бер мәктәп яшендәге, өч бакча баласы бар. Һәм алар барысы да – бер йорттан! Әлбәттә, без бу гаиләгә дә кердек. Габдрахмановлар берсеннән-берсе кечкенә дүрт бала үстерә икән. Каенана, ул-килен, оныклар – бер йортта тату гына яшәп яталар.
– Ирем Айнур белән бер сыйныфта укыдык, – дип сөйләде Алсу. – Унберне тәмамлаганнан соң, Әтнәдә һөнәр училищесында укыдык. Айнур эретеп ябыштыручы, мин пешекче һөнәрен үзләштердем. Аннан Айнур армиягә китте. Хатлар язышып, телефоннан сөйләшеп тордык. Булачак ирем хәрби хезмәтен тәмамлап кайткач, «Оргсинтез» заводына урнашты. Мин исә «Катык» ресторанында эшләдем. Тик, гаилә коргач, авылга кайтырга булдык. Әти-әниләр янында тормыш итүне җайлырак дип таптык.
Алдан күреп шундый нәтиҗәгә килгәннәр диярсең: Габдрахмановлар биш елга дүрт бала алып кайта! Яшь гаиләгә мондый чакта әти‑әни ярдәме ничек кирәк икәнен аңлатып тору кирәк түгелдер...
Габдрахмановлар биш елга дүрт бала алып кайткан.
– Балалар бөтен кешегә җитте, – ди ана кеше. – Каенанам, Иске Шимбәрдәге әти‑әнием – барыбыз бергә карадык. Олы кызыбыз Лилиягә дүрт яшь тулганда икенчесен – улыбыз Ринатны алып кайттык. Аңа яшь ярым булганда игезәк улларыбыз – Рәдис белән Рәмис туды.
Лилия бүген Түбән Көек төп белем бирү мәктәбенең икенче сыйныфында укый. Мәктәп автобусы Яңа Шимбәргә фәкать аның өчен генә килә икән. Ә малайларны ана кеше үз машинасы белән көн саен Түбән Көек балалар бакчасына илтә. Үзе дә мәктәптә – техник персонал булып эшкә кергән. Ә менә гаилә башлыгы Айнур көн саен Казанга йөреп эшли.
– «Ана капиталы» акчасына Казаннан бүлмә дә алып куйдык, – ди Алсу. – Аны арендага бирдек, ирем исә көн саен безнең янга кайтып йөри. Казан безгә әллә ни ерак түгел бит – 60 чакрым тирәсе. Әлегә менә шулай көн итәбез.
– Ирең дә Казанда эшли, яшәргә бүлмәгез дә бар икән, Казанга китәсегез килмиме соң? – дим Алсуга.
– Юк, нинди китү, ди. Шәһәрне яраткан булсак, кайтмаган да булыр идек.
– Яңа Шимбәрдә бер генә социаль объект та юк бит. Ә сездә – балалар... – дим, үз сүземне бирмәскә тырышып.
Тик Алсу бирешми:
– Түбән Көек өч кенә чакрым безгә. Машиналарыбыз бар. Каенанам да кибеттә эшли. Барыбыз бергә иртән чыгып китәбез, кич кайтабыз. Шәһәрдә дә өч кенә чакрым эшеңә барасың инде. Аның каравы, авылда тыныч, саф һава... Яшәргә дә шәһәрдәге кебек күп акча китми.
Халык ризыкка аптырамый: райпо сәүдә челтәре машинасы да, шәхси кибет тә атнага икешәр тапкыр килә, ди. Авыл кешеләре соңгысын ныграк мактады: «Товар күбрәк», – диделәр.
ФЕРМЕР БУЛУ ҖИҢЕЛМЕ?
Авылда кеше яши торган унтугыз йорт булса да, савым сыерлары утыз баштан артык. Монда тагын бер нәрсәне искәртергә кирәк: унтугыз йортның күбесендә өлкәннәр яши, алар инде мал асрамый. Шулай булгач, нигездә, алты‑җиде йортта сыер тоталар.
Фидаил һәм Люция Мөхәммәтҗановлар – авылның иң күп мал тотучылары. Алай гына да түгел, фермер булып теркәлгән бердәнбер гаилә.
– Быел сентябрьдә грант оттык, – диде гаилә башлыгы. – Барлыгы 2 миллион 970 мең сум булды. Ул акчага техника алдык, печән җыю өчен кирәк-яракларын да юнәттек. Калган акчага ун баш мөгезле эре терлек алачакбыз. Үзебезнең әлегә ун баш савым сыеры, берничә баш танабыз бар.
Мөхәммәтҗановларның мал асрау буенча тәҗрибәләре зур – гаилә башлыгы гомере буе колхозда эшләгән, ферма мөдире булып та торган, хуҗабикә исә бозаулар караган. Өйдә дә өчәр-дүртәр сыер асраганнар. Мөхәммәтҗановлар пай җирләрен үзләре эшкәртә, алар 14 гектарны тәшкил итә икән.
– Киләчәктә тагын берничә пай җире алу ниятебез бар, – ди хуҗа кеше. – Кыш чыгарлык печән, салам кирәк бит. Грантның тәртибе бар – баш санын 25 тән киметмәскә кирәк. Ә безнең пай җирендә аның кадәр мал өчен печән, иген үстереп булмый.
Яңа эш башлаган фермерларның планнары күп – зуррак ферма бинасы төзү, сөтне эшкәртеп сату... Ә бүген алар сөтне литрын 21 сумнан дәүләткә тапшыра.
– Декабрь, гыйнвар ае‑сөткә бәянең иң кыйммәт вакыты,-диде Люция Мөхәммәтҗанова. – Язга 20 сумнан да кимрәк була. Менә мин шуңа аптырыйм: колхоз сөтен бүген 27 сумнан җыялар, ә хуҗалыкныкы нигә кимрәк бәядән йөри? Без дә бит бер дигән, югары сортлы сөт тапшырабыз!
Мөхәммәтҗановлар бер ул, бер кыз тәрбияләп үстергән. Алар инде зурлар, үзләре әти‑әни булган, Казанда яшиләр.
– Балаларыгызны да бу эшкә тартасыгыз килмиме? Ни дисәң дә, сез олыгаю ягына барасыз, – дидем гаилә башлыгына.
Ире җавап биргәнче, хуҗабикә уенын‑чынын бергә кушып әйтеп куйды:
– Күп итеп акча керә башласын әле, кайтырлар. Үзеңә эшләү файдалырак бит ул...
– Андый уйлар да бар, – диде Фидаил абый. – Улым бу эшкә алынубызны бик хуплый. Документлар артыннан да үзе йөрде. Эшләп китик әле, күз күрер. Үзебез дә карт түгел бит әле, 55 яшь тә юк. Менә пенсия яшен дә арттырдылар. Шулай булгач, эшләргә дә эшләргә.
Авыл җирлеге башлыгы Фәргать Мөхәммәтгалиев әлеге гаилә турында: «Авыл өчен җан атып торучылар», – диде. Зират тирәләрен тоту, башка эшләр дисеңме, Мөхәммәтҗановлар гел беренче икән.
Авылга яңалык алып килүчеләр дә алар. Мисал өчен, ике ел элек «электропастух» алып куйганнар.
– Сыер башыннан 1800 сум җыелдык, – диде Фәргать абый. – Малай алып кайтып бирде, сыйфатлысын алдык. Беренче елны 2 чакрымга җитә торган чыбык белән мәйданны уратып алган идек. Быел баш саны арткач, көтүлек мәйданын арттырдык. «Электропастух» бик җайлы инде, иртән малларны озатып куясың, кичен барып аласың.
Шимбәрлеләргә мал асрау өчен бөтен мөмкинлек тә бар – чишмә, таулар йортларыннан өч йөз метрда гына. Көтүлек җирләре дә шунда гына. Шуның өчен дә авылда гомер-гомергә күпләп мал тотканнар.
Фидаил һәм Люция Мөхәммәтҗановлар – авылның иң күп мал тотучылары. Алай гына да түгел, фермер булып теркәлгән бердәнбер гаилә.
НӘСЕЛЛЕ ТЕГҮЧЕЛӘР
Авылның атаклы тегүчесе – Римхать Галимҗанов янына да кердек. Тормыш иптәше Флюра апа белән икәү яшиләр. Римхать абый күп еллар өйдә кия торган җылы аяк киемнәре теккән. Дөрес, соңгы бер‑ике елда бу эшне ташлаган инде. Ни өчен дигәндә, беренчедән – сорау юк, икенчедән – олыгаю үзен сиздерә икән. Тик шулай булса да, «Зингер» тегү машинасы йортның түрендә тора. Күңеле төшеп киткәндә Римхать абый аның артына утырып, келтер-келтер иттереп, нәрсә булса да тегеп ала.
– Бу әтидән калган машина, – диде ул. – Әти авылның атаклы тегүчесе булган. Мин үземне белгәннән бирле – машина артында. Мактану түгел, дөресе шулай: иң авыр заманнарда да ялангач йөрмәдем. Күлмәк, бишмәт, аякка чүәк – әти мине гел матур киендерде. Авылдагы малайларга да киемнәр тегеп бирә иде.
– Бу машинага ничә ел, беләсезме? – дим.
– Юк, белмим. Йөз генә түгел инде. Аны инде миңа сорап та килделәр. Бер елны бит «Зингер» машиналарын җыеп йөрделәр. Бирмәдем. Әти истәлеге бит ул. Инде хәзер бик яхшы текми дә, шулай да йортның иң кадерле ядкаре ул. Балачагым истәлеге. Миннән соң балалар теләсә нишләтерләр. Ә мин исән чагында торсын.
https://www.youtube.com/watch?v=WW8rAfqLnDg
Тик Флюра апаның әлеге тегү машинасына үз мөнәсәбәте икән. Сәбәбе менә нәрсәдә:
– И-ии, бу машина аркасында күргәннәрем, – дип сөйләде хуҗабикә. – Римхать колхозда тракторда эшләп кайта да тегү машинасы каршына килеп утыра. Төне буе келтер-келтер килгән тавыш тынмый. Тавышы ярар инде, аннан чыккан пычрагы хикмәт! Ул иске‑москы пальто, плащлардан күпме чүп, тузан чыкканын үзем генә беләм... Римхатьне әрли торган идем: «Юк, эшләмим, дип әйт!» Ә ул барыбер үзенекен эшләде.
Римхать абыйга чималны кешеләр үзләре алып килгән. Иске туннар, бишмәтләр – барысы да эшкә яраган. Останың даны еракларга кадәр таралган булган – Арча, Әтнә, хәтта Казан кешеләренә дә аяк киемнәре тегеп биргән ул.
– Хәзер генә бит – кибет-базарларда җаның ни тели, шул бар, – диде тегү остасы. – Ул чагында юклык заманы...
– Алайса сезнең дәрәҗәгез зур булган? – дим.
– Зур, дип... (Көлә). Сорап килгәч, кешегә: «Юк», – дип әйтергә кыен бит. Кемдер фермада, кемдер заводта эшли. Кешеләрне кызгана идем... Эшем өчен зур акча сорамадым, «кул җиле» дип бирәләр иде.
Галимҗановлар ике кыз тәрбияләп үстергән. Кызларының берсе дә бабалары, әтиләре һөнәрен дәвам итмәгән. «Алар тегүченең авыр хезмәт икәнен күреп үсте, шуңа андый теләкләре булмады», – диде ана кеше.
...Кызык сәфәр булды бу. Иң хикмәтлесе – авылның җитмеш процентка якын кешесе белән танышып, аралашып чыктык. Кечкенә авылларга хас бер сыйфат – бердәмлек. Бу сыйфат шимбәрлеләргә дә хас.
– Бу әтидән калган машина. Әти авылның атаклы тегүчесе булган. Мин үземне белгәннән бирле – машина артында,-диде Римхать Галимҗанов.
ТАРИХ БИТЛӘРЕННӘН
– Туган авылым – Яңа Шимбәрнең тарихын ныклап өйрәндем. Китап эшләү нияте дә бар. Кыскача шуны әйтә алам – Яңа Шимбәр XVII гасырда оеша. Җирле халыкның нәсел шәҗәрәсе ногайлыларга барып тоташа.
Казан ханлыгы чорында Мөхәммәт Әмин атлы ханның крепостен безнең бабайлар саклаган. Казан ханлыгы тар‑мар ителгәнннән соң, гади халык хәзерге авыл территориясенә килеп урнашкан. Якында гына Иске Шимбәр исемле авыл була, яңа барлыкка килгән авылга Яңа Шимбәр дип исем кушалар. Ике авыл арасында Шимбәр атлы елга ага. Бүген инде аның суы корыды, алай да чыганагы бар әле.
1921 елгы ачлык заманында авылда 128 йорт булган. Шул елны көчле янгын чыгып, 100 йорт көлгә әйләнгән. Ләкин шуннан соң да авыл бетмәгән, яңадан торгызылган. Сәбәбе – безнең якларда халык эштән курыкмый, бик тырыш.
Тәэминә Биктимерова, тарихчы.
Добавить комментарий